Κυριακή 11 Μαρτίου 2012

Το μάθημα της πατάτας

Potato Eaters
POTATO EATERS Rakusy, Slovakia Vlasta Misalkova peels potatoes in the one-room cabin she shares with six family members.
Image © Julie Denesha
via  http://www.blueskygallery.org/exhibition/tony-mendoza/#2
 
του Γιάννη Μηλιού

από το Red NoteBook

Σαν χρήσιμο πράγμα που ικανοποιεί διατροφικές ανάγκες, ένα τσουβάλι πατάτες Νευροκοπίου 20 κιλών στο Πάρκο Γουδή, ή στην είσοδο του Δημαρχείου Βύρωνα, ή στον παράδρομο της Εθνικής οδού Αθηνών - Λαμίας στη Νέα Κηφισιά δεν διαφέρει σε τίποτα από οκτώ συσκευασίες των δυόμισι κιλών πατάτας Νευροκοπίου σε ένα σούπερ μάρκετ στου Ζωγράφου, ή στον Βύρωνα ή στην Πολιτεία της Κηφισιάς.

Αντιθέτως, σαν εμπορεύματα, δηλαδή σαν κοινωνικά πράγματα, το τσουβάλι των είκοσι κιλών και οι συσκευασίες των δυόμισι κιλών διαφέρουν σημαντικά.

Το τσουβάλι των είκοσι κιλών είναι ένα απλό (μη καπιταλιστικό) εμπόρευμα, δηλαδή ένα εμπόρευμα που η πώλησή του, η μετατροπή του σε χρήμα, πέρα από το κόστος παραγωγής, εξασφαλίζει στον κάτοχό του, τον αγρότη-μικροπαραγωγό, απλώς ένα ατομικό εισόδημα διαβίωσης, κατά περίπτωση περισσότερο ή λιγότερο ικανοποιητικό. Κι αυτό διότι έχει παραχθεί και συσκευαστεί από μια οικογενειακή μικροεπιχειρηματική δραστηριότητα, στην οποία ο ιδιοκτήτης είναι και άμεσα εργαζόμενος.

Σε αντιδιαστολή, η συσκευασία των 2,5 κιλών αποτελεί καπιταλιστικό εμπόρευμα, δηλαδή ένα εμπόρευμα που η μετατροπή του σε χρήμα στοχεύει να εξασφαλίσει στον ιδιοκτήτη του όχι (απλώς) ένα ικανοποιητικό εισόδημα, αλλά το «κανονικό», δηλαδή το κοινωνικά μέσο ποσοστό κέρδους. Αν για παράδειγμα το μέσο ποσοστό κέρδους στην οικονομία είναι 12% επί του συνολικά χρησιμοποιούμενου κεφαλαίου και η επιχείρηση συσκευασίας και διανομής πατάτας είναι σχετικά μεγάλη, απασχολεί για παράδειγμα ένα κεφάλαιο 10 εκατ. ευρώ, το προσδοκώμενο μέσο κέρδος ετησίως θα είναι 1.200.000 ευρώ. Αν είναι μικρότερη, ας πούμε 4.000.000 ευρώ, το προσδοκώμενο μέσο κέρδος ετησίως θα είναι 480.000 ευρώ.

Η επιχείρηση συσκευασίας και διανομής πατάτας αγόραζε από τους αγρότες μικροεπιχειρηματίες-παραγωγούς το απλό εμπόρευμα (κάποιους τόνους πατάτας Νευροκοπίου) και το μετέτρεπε σε καπιταλιστικό εμπόρευμα χονδρικής (συσκευασίες που διατίθενται σε κάθε σούπερ μάρκετ της χώρας). Ο ιδιοκτήτης του σούπερ μάρκετ το μετέτρεπε περαιτέρω σε καπιταλιστικό εμπόρευμα λιανικής, καθώς οι δαπάνες σε υλικά και μισθούς για την αγορά, φύλαξη, πώληση κ.λπ. της πατάτας πρέπει να προσαυξηθούν και πάλι με το μέσο κέρδος. Το αποτέλεσμα ήταν βέβαια ότι ο καταναλωτής αγόραζε τις πατάτες στο σούπερ μάρκετ της γειτονιάς του, δηλαδή δεν χρειαζόταν να πάει στο Πάρκο Γουδή, ή στον παράδρομο της Εθνικής οδού Αθηνών - Λαμίας στη Νέα Κηφισιά. Παράλληλα, οι δύο καπιταλιστικές διαδικασίες παραγωγής που παρεμβάλλονταν ανάμεσα στον αγρότη και τον καταναλωτή συμπίεζαν το εισόδημα και των δύο: Χαμηλή τιμή αγοράς από τον αγρότη, ψηλή τιμή πώλησης στον καταναλωτή.

Αναφορικά με την πατάτα, η κρίση έδειξε πως η αυτενέργεια και αλληλεγγύη των ανθρώπων μπορούν να κάνουν τις διαδικασίες καπιταλιστικής παραγωγής περιττές. Θα μπορούσε άραγε στο επίπεδο της συνολικής κοινωνίας να μετασχηματιστεί η οικονομία με γνώμονα τις κοινωνικές ανάγκες, δηλαδή υπερβαίνοντας τους καταναγκασμούς του κεφαλαίου και του κέρδους;

3 σχόλια:

  1. Υπενθυμίζουμε την φράση που είχαμε διατυπώσει για την ομάδα που αποχώρησε από την ΚΟΕ στις 28/01/12: «Θα κριθεί τι καινούργιο και ουσιαστικό έχουν να προσφέρουν οι αποχωρήσαντες από την ΚΟΕ στο αριστερό κίνημα».

    Δύο μήνες μετά την αποχώρησή τους κάνουν την πρώτη δημόσια εμφάνισή τους με την υπογραφή «11 πρώην μέλη του ΚΟ της ΚΟΕ» και δείχνουν καθαρά ότι τίποτα καινούργιο δεν έχουν να προσθέσουν. Ίσα – ίσα τα βασικά τα λένε ήδη και πολύ καλύτερα οι συνιστώσες της Ανταρσύα.

    Η τελευταία περίοδος της ομάδας αυτής μέσα στην ΚΟΕ δεν είναι από αυτά που γράφονται στα βιογραφικά κανενός αγωνιστή – και αυτό θα έπρεπε να το έχουν υπόψη τους όσοι τους παρακολουθούν ή τους ακολουθούν. Το «πρώην ΚΟΕ» δεν είναι κάλυψη!

    Η ΚΟΕ πραγματοποιεί το 3ο Συνέδριο. Εκτιμά την πραγματικότητα, χαράζει κατευθύνσεις, κατακτά μια δημοκρατική, ουσιαστική λειτουργία. Αυτή είναι η καλύτερη απάντηση.

    Τα όσα ακολουθούν, για όσους δίνουν ορισμένη περισσότερη σημασία σε όσα «διακηρύσσονται»:

    1. Το κείμενο θέλει να έχει σαν βασικό σημείο εκκίνησης της «νέα εποχή». Το βασικό που μπορεί να δει ακόμη και ο άνθρωπος με την ελαχιστότατη πολιτική εμπειρία είναι η εκκωφαντική έλλειψη του κειμένου να δει τη «νέα καθεστωτική φάση» που ορίζει η είσοδος της Τρόικας στη χώρα, τα Μνημόνια κλπ. Δεν υπάρχει ούτε η παραμικρή αναφορά σε αυτό, λείπουν ακόμη και σαν λέξεις η Τρόικα, τα Μνημόνια, η «νέα καθεστωτική φάση», το ειδικό καθεστώς. Όσο κι αν φαίνεται αδιανόητο, τα «πρώην μέλη του καθοδηγητικού οργάνου της ΚΟΕ», αυτοί που ψήφισαν σαν κεντρική πολιτική κατεύθυνση της ΚΟΕ την «Πολιτική, Οικονομική και Κοινωνική Διέξοδο της χώρας», κυριολεκτικά μηδενίζουν το πιο σημαντικό πολιτικό θεμέλιο αυτής της κατεύθυνσης. Αποδεικνύεται πεντακάθαρα ότι η κεντρική αντίληψη της ΚΟΕ τους είναι ξένο σώμα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. 2. Η δεύτερη εκκωφαντική έλλειψη είναι η έλλειψη κυριολεκτικά οποιασδήποτε αναφοράς στην κεντρική σημασία του πολιτικού αγώνα. Ούτε καν μια στοιχειώδης αναφορά ότι ο ίδιος ο λαός στοχοποιεί το ειδικό καθεστώς. Μα ούτε καν μια στοιχειώδης αναφορά ότι ο λαός στοχοποιεί το σάπιο πολιτικό σύστημα της υποταγής στην Τρόικα, της διαφθοράς και της διαπλοκής, της κοινωνικής εξόντωσης. Κι όμως αυτό το γεγονός, που κυριαρχεί σε όλες τις εκφράσεις του λαού, από το κείμενο δεν διαπιστώνεται καν σαν στοιχείο της πραγματικότητας άξιο να αναφερθεί, να εκτιμηθεί. Πολύ φυσιολογικά, λοιπόν, κυριολεκτικά μηδενίζεται η σημασία του πολιτικού αγώνα, του αγώνα για την ανατροπή του ειδικού καθεστώτος και του σάπιου πολιτικού συστήματος, σαν κεντρικό καθήκον κάθε πτυχής και πτέρυγας της Αριστεράς, κάθε προοδευτικής δύναμης.

    Και στη θέση αυτού του μεγάλου κενού μπαίνουν εγκεφαλικά σχήματα – κακέκτυπα θέσεων της ΚΟΕ - όπως το «αδιαίρετο του αντικατοχικού – αντιευρωπαϊκού -αντισυστημικού πολιτικού αγώνα» (σημείο 8), ξεχνώντας ότι κάθε φορά υπάρχουν συγκεκριμένες κεντρικές πολιτικές αιχμές. Ξεχνώντας ότι πχ η Δανειακή Σύμβαση είναι τέτοια κεντρική αιχμή του πολιτικού αγώνα, του μαζικού λαϊκού κινήματος σήμερα, και όχι το αίτημα για έξοδο από το ευρώ. Εντός ΚΟΕ προσπαθούσαν το τελευταίο διάστημα να περάσουν «υπογείως» το «αντικατοχικός = αντιευρωπαϊκός = έξω από το ευρώ». Η ΚΟΕ από πάντα αναφέρεται στο «αδιαίρετο του αντιιμπεριαλιστικού και αντικαπιταλιστικού στοιχείου σε εξαρτημένες χώρες όπως η Ελλάδα» αλλά ποτέ δεν το έκανε αυτό «εμπρός για την αντικαπιταλιστική ανατροπή», απομονώνοντας δηλαδή ένα προχωρημένο και μη κατοχυρωμένο στη λαϊκή συνείδηση στοιχείο της κατεύθυνσης και προβάλλοντας το σαν κεντρικό. Αυτό το σοβαρότατο λάθος κάνουν σήμερα, αναγορεύοντας το «ευρώ» στο κεντρικό πολιτικό ζήτημα της «νέας εποχής», τόσο η ομάδα που έφυγε από την ΚΟΕ, όσο και οι άλλοι με τους οποίους πάνε να συγκλίνουν, από την ΑΝΤΑΡΣΥΑ μέχρι τον Αλ. Αλαβάνο. Να που δεν ήταν καθόλου τυχαίες όλες οι πρωτοβουλίες που έπαιρναν και οι παρασκηνιακές συνεννοήσεις, ενόσω ήταν μέσα στην ΚΟΕ, σε πλήρη αντίθεση με την κατεύθυνση της ΚΟΕ. Άλλωστε, καθόλου τυχαία το κείμενο της ομάδας έρχεται την επομένη της ανακοίνωσης του Αλ. Αλαβάνου για «συμμαχία ενάντια στο ευρώ», που ειρήσθω εν παρόδω, δεν έπεισε ούτε καν την πλειοψηφία των ανένταχτων που είναι γύρω από αυτόν στο ΜΑΑ, αποδεικνύοντας έτσι πόσο …ευρεία εμβέλεια έχει η αντίληψη αυτή.

    3. Το τρίτο κεντρικό χαρακτηριστικό του κειμένου είναι ο μηδενισμός του συγκρουσιακού φορτίου με το σύστημα και με το ειδικό καθεστώς, που έχει η Δημοκρατική και Ανεξαρτησιακή κατεύθυνση και που σήμερα εστιάζεται στην ανατροπή του σάπιου πολιτικού συστήματος. Έχουμε αναφερθεί πολλές φορές - και βέβαια στις θέσεις (Θ. 73 και 74) - για το περιεχόμενο και τους στόχους αυτής της ανατροπής.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αλλά όλα αυτά διαγράφονται από την ομάδα που έφυγε από την ΚΟΕ. Γι’ αυτούς έχουμε σύμφωνα με το κείμενο τους «απονεύρωση της δημοκρατίας και της ανεξαρτησίας» (σημείο 9) όταν δεν βάζουμε σαν άμεσο αίτημα του λαϊκού κινήματος την έξοδο από το ευρώ (προσοχή: από το ευρώ και όχι από την ΕΕ, λόγω δρομολογημένων ήδη συγκλίσεων). Αυτή, μαζί με τη στάση πληρωμών, αποτελούν «τα πρώτα βήματα μιας πορείας πραγματικής δημοκρατίας, αληθινής ανεξαρτησίας». Μάλιστα. Χωρίς να μιλήσουν για πολιτική ανατροπή. Για την οξυμένη αντιπαράθεση για να πέσει το σάπιο πολιτικό σύστημα, για να γκρεμιστούν οι πυλώνες του. Ούτε λέξη. Να που επιβεβαιώνεται η κριτική που κάναμε για άκρατο οικονομισμό. Και την ίδια στιγμή αναφέρονται σε ένα σημείο στην «αποκατάσταση της δημοκρατίας» που είναι η πιο «συντηρητική» και «απονευρωμένη» αναφορά που θα μπορούσε να γίνει σαν να είναι το ζητούμενο η επιστροφή στο προ δύο χρόνων καθεστώς.

    Και γιατί δεν μιλούν για την πολιτική ανατροπή; Γιατί αν μιλούσαν θα έπρεπε να πουν και ποιο το περιεχόμενο της και ποιες οι κύριες δυνάμεις της. Δηλαδή θα όφειλαν να μιλήσουν για το ριζοσπαστιμό, για το μαζικό λαϊκό κίνημα, για τις εξελίξεις στη λαϊκή συνείδηση. Πάλι ούτε λέξη (για πράγματα που υποτίθεται ότι τα έχουν ψηφίσει). Θα έπρεπε επίσης, αντί να επαναλαμβάνουν πάλι τη διάγνωση «ο λαός έδειξε όρια» να πουν για τις τραγικές ανεπάρκειες της Αριστεράς – και ειδικά του τμήματος με το οποίο πάνε να συγκλίνουν - που ενώ σήμερα «κουνάει το δάχτυλο», επί πολλά χρόνια θαμπώθηκε (κι ακόμη θαμπώνεται) από την ιμπεριαλιστική Ελλάδα και έτσι ούτε το χρέος είδε ούτε την εξάρτηση από την ΕΕ ούτε το εθνικό - ανεξαρτησιακό ζήτημα. Ενώ, το πιο βασικό, σήμερα της ξυνίζει αυτής της αντικαπιταλιστικής πτέρυγας, το μεγάλο πρωταγωνιστικό μαζικό λαϊκό κίνημα και κυρίως της ξυνίζουν οι αιχμές που θέτει: χούντα, κατοχή, προδοσία, κλέφτες. Τι κρίμα, που τα «πρώην μέλη του καθοδηγητικού οργάνου της ΚΟΕ», περνάνε όλες αυτές τις αιχμές, όλη αυτή τη λαϊκή συνείδηση, όλο αυτό το λαϊκό ριζοσπαστισμό, σαν μην υπάρχουν. Και, με …περισσή αυτοεπίγνωση, λένε: «χρειάζεται βάθεμα, συντονισμός, πολιτικοποίηση του αγώνα» (σημείο 13). Από ποιους άραγε; Από αυτούς που δεν κατάλαβαν ούτε ακόμη και τώρα συνειδητοποιούν τι συμβαίνει στην Ελλάδα και το λαό της; Από αυτούς που σίγουρα είναι πιο πίσω από αυτά που θέτει ο λαϊκός ριζοσπαστισμός; Από αυτούς που πιάνονται από εγκεφαλικά σχήματα όπως «η Ευρωζώνη αποδεικνύεται ότι είναι ο αδύναμος κρίκος της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας» (σημείο 7), «είμαστε η χώρα αδύναμος κρίκος, στο επίκεντρο μιας οριακής κρίσης της ευρωζώνης» (σημείο 8), και φαντασιώνονται με τη γνωστή μεγαλομανία ότι αναλάβουν την «κάλυψη του κενού πολιτικής έκφρασης ενός μεγάλου μέρους του λαού που αρνείται το ευρώ, καταγγέλλει την ΕΕ» (σημείο 11) συγκροτώντας ένα «διακριτό ρεύμα» (σημείο 12); Από αυτούς που διαχωρίζονται από τη γραμμή της ΚΟΕ και πάνε να συγκλίνουν με την «αντικαπιταλιστική» πιάτσα κι αυτό να το θεωρούν «αντισεχταριστικό» και «ενωτική κι όχι διασπαστική «υπέρβαση» της σημερινής αριστεράς» (σημείο 11); Ναι, πράγματι, εδώ ισχύει το «έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε»…

    ΑπάντησηΔιαγραφή