Πέμπτη 26 Ιανουαρίου 2012

Από τη Νομική στην κλινική του Γρηγόρη Λαμπράκη

Της Μαρίας Μπαλάφα
Red Notebook

Σε μια σκοτεινή, κλειδαμπαρωμένη, παγωμένη Αθήνα ξημέρωμα Παρασκευής, κουβέρτες, στρώματα, σάκοι, άνθρωποι πορεύονται.

Σόλωνος. Στην πόρτα της Νομικής δεν υπάρχουν πια οι επίλεκτοι ρόμποκοπς (η κληρονομιά του Χρυσοχοϊδη στον Παπουτσή), η βέβηλη σκιά τους όμως θα μείνει για πάντα εκεί (και μολονότι το Άσυλο σώθηκε).
Ακαδημίας. Κοιτούν κάτω στα κράσπεδα, μετρούν αποτσίγαρα, ποτήρια του καφέ, μπουκάλια του νερού, μετρούν όσους στάθηκαν εδώ για ώρες.
Χαλκοκονδύλη. Σκοτάδι και αμέτρητα ερωτήματα τριβιλίζουν στα μυαλά:
Ήττα; Που πάμε;
Στρατηγικό λάθος ο χώρος; Θα αντέξουμε την απεργία πείνας;
Τους πουλήσαμε; Θα μας απελάσουν;
Μας άδειασαν; Χαρτιά θα πάρουμε;
Νιώθει ένα χέρι, που πάει να τραβήξει την κουβέρτα. Αμύνεται και σφίγγει τη σακούλα. Κοιτάζει και πάλι δεν θυμάται. Δεν πρόλαβαν να συστηθούν κιόλας. Ένα όνομα έγραψε άλλωστε γρήγορα – γρήγορα.
Έφτασαν.
Πατησίων και Ηπείρου.
Εκεί, που η αντίφαση του καπιταλισμού ξεδιπλώνεται θρασύτατη στα μάτια. Όσα κι αν κάποιος έχει διαβάσει, όσες σόλες κι αν έχει λιώσει στον δρόμο, είναι τόσο λίγα μπροστά σ’ αυτή την εικόνα, στην αποτύπωση της στιγμής. Πατησίων και Ηπείρου... Ο κήπος με τ’ αγάλματα, οι πορσελάνες, τα χαλιά και...της γης οι κολασμένοι.
Η σημειολογία κάνει πάντα ξέχωρα τη δουλειά της και είναι αμείλικτη.
Γυρίζει το κεφάλι μπρος και πίσω, ταυτόχρονα rewind και fast forward στο χώρο και τον χρόνο. Από τη Σόλωνος μέχρι την Πατησίων. Από το ΄73, πίσω στο ΄63 και ξανά μπροστά στο 2011.

Και να ξανά ερωτήματα:  Όταν η Όλγα κατέφυγε στη Νομική είχε δίκιο και ο Αμπντούλ όχι; Η διεκδίκηση να ζεις ελεύθερος στη χώρα σου είναι ιστορικό κεκτημένο, αλλά η διεκδίκηση να ζεις σε μια χώρα ελεύθερος, με το ονοματεπώνυμό σου, χωρίς φόβο, νόμιμα, δεν πρέπει να γίνει; Ο αγώνας για Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη είναι λέξεις σε βιβλία μόνο;  Η φλόγα του Γρηγόρη Λαμπράκη δεν μπορεί να είναι η ανάσα όλων, όσοι σήμερα – μέσα στην κρίση, στους κοινωνικούς και πολιτικούς συσχετισμούς – φωνάζουν «έλληνες και ξένοι εργάτες ενωμένοι», «αλληλεγγύη στους μετανάστες»;
Τα συνθήματα, ακόμα κι αν είναι σε διαφορετικές γλώσσες μεταξύ τους, δεν είναι υπόκωφος ήχος στη σιωπή, αλλά ηχώ φωνών, που έρχονται από το πριν και πάνε στο μετά.

Η προσφυγική διαδρομή των μεταναστών σε κτίρια της Αθήνας δεν φαίνεται να τελείωσε. Ας τελειώσει επιτέλους. Επέλεξαν να διεκδικήσουν τα αιτήματά τους με σκληρό για τους ίδιους τρόπο: την απεργία πείνας. Θα έχουν να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν με τους συντρόφους τους δύσκολα θέματα. Ας τους επιτρέψουμε να το κάνουν με αξιοπρέπεια. Τα λιποθυμικά τους επεισόδια θα είναι πραγματικά και όχι σαν τα ψεύτικα της κυβέρνησης, των προθύμων υποστηρικτών της και των media, που όλοι μαζί αναφώνησαν: «Μετανάστες διεκδικούν νομιμοποίηση μέσα στη Νομική, θα καταρρεύσουμε» (που μακάρι, συμπληρώνει η συντάκτης).
Σε κάθε επίδειξη ψεύτικης δύναμης, που από εδώ και μπρος με ένταση θα επιχειρούν σε όλα τα θέματα, η αλληλεγγύη θα είναι το όπλο. Αλληλεγγύη με στέρεες και σταθερές θέσεις, που δεν θα φοβούνται και δεν θα κιοτεύουν.

Τρίτη 24 Ιανουαρίου 2012

Κυβερνητισμός και Αριστερά


Το ζήτημα της κυβερνητικής εξουσίας έχει τεθεί από τις πολιτικές εξελίξεις, και η Αριστερά οφείλει να αντιμετωπίσει την πρόκληση, οικοδομώντας τη συµπαράταξη της Αριστεράς (ΚΚΕ-ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΤΑΡΣΥΑ), διεκδικώντας την κυβέρνηση της Αριστεράς, που στηριγµένη στους ακόµα πιο αναγκαίους µαζικούς αγώνες, µπορεί να ανοίξει το δρόµο για την ανατροπή της καπιταλιστικής επίθεσης. Ασφαλώς η πρόταση αυτή έχει κινδύνους για µεγάλα σφάλµατα όπως έδειξαν οι εμπειρίες της Χιλής του Αλιέντε, ή της Κύπρου σήμερα. Μπορεί να τεθεί προς συζήτηση µόνο ως τακτικός στόχος, στη βάση µιας συγκεκριµένης ανάλυσης των συγκεκριµένων συνθηκών και όχι ως στρατηγικός στόχος της Αριστεράς, η οποία οφείλει να παραµένει προσηλωµένη στη διεκδίκηση του σοσιαλισµού, της εργατικής δηµοκρατίας.
«Η  δική μας πρόταση εξουσίας δεν είναι μια θνησιγενής “αριστερή κυβέρνηση”, αλλά η εργατική δημοκρατία» (Εφημερίδα «Πριν», 7/1/2012).
Η ανάγκη να απαντήσουμε στο ζήτημα της κυβερνητικής εξουσίας έχει τεθεί από τις πολιτικές εξελίξεις. Όλες οι δυνάμεις της Αριστεράς –αλλά και το ευρύτερο κίνημα αντίστασης– συμμετείχαν με πάθος στην πάλη για την ανατροπή της κυβέρνησης του ΓΑΠ. Όλοι σήμερα δεσμευόμαστε στο κάλεσμα για άμεση ανατροπή της κυβέρνησης Παπαδήμου.
Όμως πώς μπορεί να γίνει αυτό; Ποια κυβέρνηση μπορεί να αντικαταστήσει την «τρικομματική» μέσα στις σημερινές συγκεκριμένες πολιτικές συνθήκες και από τη σκοπιά της υπεράσπισης των συμφερόντων των εργαζομένων; Η απάντηση του ΣΥΡΙΖΑ και το κάλεσμα του Αλ. Τσίπρα για μια «κυβέρνηση της Αριστεράς» που θα στηρίζεται σε μια προωθημένη «συμπαράταξη» των δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΚΚΕ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ φαίνεται να συγκινεί πολύ κόσμο. Η δημοσκοπική εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ στηρίζεται αρκετά στην πολιτική διεισδυτικότητα της πρότασης αυτής.

Ιδεολογική ζύμωση

Οι σύντροφοι του ΝΑΡ –μέσω του «Πριν»– βιάστηκαν να την απορρίψουν. Και το έκαναν με χοντροκομμένο τρόπο.
Η θέση του «Πριν», που προαναφέραμε, είναι ιδεολογική και όχι πολιτική. Το ΝΑΡ, σωστά, κριτικάρει το ΚΚΕ ότι «αποσυνδέει πλήρως την τακτική από τη στρατηγική». Όμως εξίσου λάθος είναι και το αντίστροφο: η υποκατάσταση της τακτικής από τη στρατηγική, που οδηγεί στην ιδεολογική ζύμωση αντί της πολιτικής πάλης. Όλες οι δυνάμεις της Αριστεράς οφείλουν να υποστηρίζουν τη στρατηγική της «εργατικής δημοκρατίας», όμως η κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη μπορεί να τεθεί ως πολιτικός στόχος μόνο σε συγκεκριμένες συνθήκες. Στοιχειώδης επίγνωση των κοινωνικοπολιτικών συσχετισμών δύναμης οδηγεί στην εκτίμηση ότι η σοσιαλιστική επανάσταση δεν είναι στην «ατζέντα» των επόμενων εβδομάδων ή μηνών.
Το ίδιο το «Πριν» έχει γνώση του προβλήματος. Περιγράφοντας τι μπορεί να συμβεί στις άμεσα ερχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις, υπογραμμίζει: «Ο λαός θα ενισχύει την Αριστερά, στο τέλος όμως θα προκύπτουν παραλλαγές της σημερινής συγκυβέρνησης Παπαδήμου από τα φθαρμένα αστικά πολιτικά κόμματα. Η Αριστερά θα δεχθεί ισχυρότατη πίεση. Αν μάλιστα αυτό επαναληφθεί, τότε αυτή θα κινδυνεύει να συνθλιβεί ως περιττή και ο λαός για απροσδιόριστο διάστημα να γονατίσει». Η περιγραφή είναι ακριβής και συμφωνούμε απολύτως. Μόνο που θα πρέπει να βρούμε –όλοι μαζί– τον τρόπο που θα διακόπτει και θα ανατρέπει αυτό το εκκρεμές της διατήρησης της πολιτικής ηγεμονίας των «φθαρμένων αστικών κομμάτων».

Κυβερνητική απάντηση

Στην πραγματικότητα το «Πριν» αναγνωρίζει και στο προγραμματικό πεδίο την ανάγκη κυβερνητικής απάντησης της Αριστεράς. Στο ίδιο αφιέρωμα (για τον «αδύναμο αριστερό κυβερνητισμό») προτείνει το εξής πρόγραμμα: «Παύση πληρωμών του χρέους, άρση των ιδιωτικοποιήσεων, δημόσια και δωρεάν υγεία και παιδεία, άμεση έξοδο από το ευρώ, έξοδο από την ΕΕ, εθνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος, ενίσχυση του εργατικού εισοδήματος». Είναι μια θετική πρόταση προς συζήτηση. Όμως δεν είναι ένα πρόγραμμα «εργατικής δημοκρατίας», αφού δεν θίγει το ζήτημα της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, ούτε ριζικά το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας, με πρόταση για κάποια μορφή εργατικών συμβουλίων (σοβιέτ).
Στην πραγματικότητα το «Πριν» προτείνει ένα πρόγραμμα κυβέρνησης της Αριστεράς, με στόχο την ανατροπή της σημερινής επίθεσης του κεφαλαίου, που θα μπορούσε –υπό προϋποθέσεις– να ανοίξει το δύσκολο δρόμο για το σοσιαλισμό και τη διεκδίκηση –τελικά– της εργατικής δημοκρατίας.
Το βασικό πρόβλημα αυτής της διγλωσσίας είναι ότι συσκοτίζει ένα ήδη δύσκολο ζήτημα τακτικής και κάνει ακόμα πιο δύσκολες τις επιλογές στις αναγκαίες πολιτικές πρωτοβουλίες και συμμαχίες.
Μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης και της νεολαίας έχουν πάρει το δρόμο της ανατροπής του μνημονίου, της βάρβαρης καπιταλιστικής επιθετικότητας και των αντίστοιχων κυβερνήσεων. Για να συνεχίσουν τον αγώνα τους, έχουν ανάγκη από πολιτική πρόταση, από πολιτική προοπτική, που να εμπεριέχει το ζήτημα της κυβέρνησης που θα τεθεί (εκλογικά) στον άμεσο πολιτικό χρόνο.

Συμπαράταξη

Γνώμη μας είναι ότι οι δυνάμεις της Αριστεράς οφείλουν να αντιμετωπίσουν την πρόκληση: Να οικοδομήσουν τη συμπαράταξη της Αριστεράς (ΚΚΕ-ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΤΑΡΣΥΑ), να διεκδικήσουν την κυβέρνηση της Αριστεράς, που στηριγμένη στους ακόμα πιο αναγκαίους μαζικούς αγώνες, μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την ανατροπή της καπιταλιστικής επίθεσης. Αλλιώς η Αριστερά κινδυνεύει «να συνθλιβεί ως περιττή» και ο λαός «να γονατίσει για απροσδιόριστο διάστημα».
Ασφαλώς η πρόταση αυτή έχει κινδύνους για μεγάλα σφάλματα. Το 1973 στη Χιλή, η κυβέρνηση της Αριστεράς του Σ. Αλιέντε οδήγησε ένα τεράστιο λαϊκό κίνημα στη σφαγή. Στην Κύπρο σήμερα, η κυβέρνηση της Αριστεράς του Χριστόφια κάνει πολιτικά εγκλήματα, τόσο στο κοινωνικό-οικονομικό πεδίο, όσο και στο γεωπολιτικό, με τη συμμαχία με το σιωνιστικό κράτος του Ισραήλ.
Σε αυτά τα κρίσιμα ζητήματα αναδεικνύονται οι αρετές των απόψεων των σ. του ΝΑΡ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Γιατί, όπως σωστά υπογραμμίζει το «Πριν», «η κυβέρνηση κατάληξε τελικός και όχι ενδιάμεσος στόχος της Αριστεράς».

Κεντροαριστερά;

Η στρατηγική του κυβερνητισμού έχει πληρωθεί πολύ ακριβά από την Αριστερά. Στη Γαλλία και την Ιταλία οδήγησε στη διάλυση τα κάποτε πανίσχυρα ΚΚ, με τα εκατομμύρια μελών μέσα στο εργατικό κίνημα.
Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση της Αριστεράς μπορεί να τεθεί προς συζήτηση μόνο ως τακτικός («ενδιάμεσος») στόχος, στη βάση μιας συγκεκριμένης ανάλυσης των συγκεκριμένων συνθηκών και όχι ως στρατηγικός («τελικός») στόχος της Αριστεράς, που οφείλει να παραμένει προσηλωμένη στη διεκδίκηση του σοσιαλισμού, της εργατικής δημοκρατίας.
Οι θέσεις αυτές δεν είναι αφηρημένες, έχουν άμεση πολιτική αξία. Αυτό φαίνεται στην κίνηση και στα λάθη της ηγεσίας του ΣΥΝ.
Είναι άλλο πράγμα η διεκδίκηση της ανακοπής και τελικά της ανατροπής της επίθεσης του κεφαλαίου και άλλο η ουτοπία μιας θετικής εναλλακτικής διαχείρισης της κρίσης του συστήματος, με «ανθρώπινο πρόσωπο». Τέτοιος δρόμος δεν υπάρχει και όσοι τον υποστηρίζουν καταλήγουν να επαναφέρουν από την πίσω πόρτα προτάσεις σοσιαλδημοκρατικοποίησης της Αριστεράς.
Το πρόγραμμα μιας κυβέρνησης της Αριστεράς (ακόμα και αυτό που προτείνει το «Πριν») αποτελεί μια ασταθή και προσωρινή ισορροπία. Μια ισορροπία καταδικασμένη να ανατραπεί: Είτε από τα αριστερά, με την κίνηση του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς προς τη σοσιαλιστική αλλαγή. Είτε από δεξιά, με τη φθορά της κυβέρνησης και την ανάκτηση της πρωτοβουλίας από τα «φθαρμένα αστικά κόμματα». Οι πιέσεις αυτές, που εκδηλώθηκαν στη Χιλή παλιότερα, στην «πληθυντική Αριστερά» στη Γαλλία, ή στην Κύπρο σήμερα («υπαγορεύοντας» τις προδοσίες στο ΑΚΕΛ…) δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποτιμηθούν.

Συμμαχίες

Η έλλειψη καθαρότητας σε αυτά τα ζητήματα στρατηγικής εκδηλώνονται συνήθως με παλινωδίες στα ζητήματα των συμμαχιών. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αποδεχθεί την πρόταση για «κυβέρνηση της Αριστεράς» στη βάση των συμμαχιών που περιγράφει ο όρος «συμπαράταξη της Αριστεράς». Που σημαίνει ότι αυτός ο (έτσι κι αλλιώς δύσκολος) στόχος μπορεί να επιχειρηθεί μόνο στη βάση μιας συμμαχίας μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΚΕ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Μιας συμμαχίας που σήμερα φαίνεται ανέφικτη, αλλά που θα συζητηθεί με διαφορετικούς όρους την επομένη των επερχόμενων εκλογών, που πιθανότατα θα αποτελούν την πρώτη από μια σειρά διαδοχικών εκλογικών αναμετρήσεων.
Όμως η ηγεσία του ΣΥΝ έχει ανοιχθεί στις συμμαχίες με τους «πασοκογενείς». Η Ενωτική Κίνηση, του Ν. Κοτζιά, ανακοίνωσε «πρωτοβουλία» για συμμαχία μεταξύ «πασοκογενών»-ΣΥΡΙΖΑ-ΔΗΜΑΡ και Οικολόγων. Αν η ηγεσία του ΣΥΝ προχωρήσει στην κατεύθυνση αυτή, θα κάνει καθαρό ότι μετατοπίζεται πολιτικά προς τον κεντροαριστερό κυβερνητισμό.
Θα είναι ένα σημαντικό πολιτικό λάθος, συντηρητικού χαρακτήρα, στο οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί και δεν πρέπει να ακολουθήσει, τουλάχιστον ως ενιαίος σχηματισμός.

Πέμπτη 19 Ιανουαρίου 2012

Διημερίδα ΣΥΡΙΖΑ για την Οικονομία

 
 
Αθήνα, Παρασκευή 20 -  Σάββατο 21 Ιανουαρίου
 Νομική Σχολή - Αμφιθέατρο Παπαρρηγοπούλου, Σόλωνος 57
 
  «Η καπιταλιστική κρίση και η απάντηση της Αριστεράς»
 
  • Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 7.00 μ.μ.
«Κρίση χρέους και κρίση της Ευρωζώνης»
Θεωνάς Γιάννης, Κοσμάς Πάνος, Λαφαζάνης Παναγιώτης, Λάσκος Χρίστος
Συντονίζει: Ματσούκα Αναστασία
 
  • Σάββατο 21 Ιανουαρίου 11 π.μ.
Βασικές προϋπο-θέσεις για μια αριστερή πολιτική: αναδιανομή εισοδήματος, τραπεζικό σύστημα, νομικό πλέγμα των δανειακών συμβάσεων του Δημοσίου, φορολογικό σύστημα
Καραμεσίνη Μαρία, Ζώης Πεππές, Χριστοδουλοπούλου Τασία, Μπουζάνης Νίκος
Συντονίζει: Κλαυδιανός Παύλος
 
  • Σάββατο 21 Ιανουαρίου 5 μ.μ.
«Η συνολική εναλλακτική πρόταση της Αριστεράς»
Καραμάνος Χρίστος, Νταβανέλλος Αντώνης, Τσακαλώτος Ευκλείδης, Χουντής Νίκος
Συντονίζει: Μαρία Φραγκάκη
 
 
Θα απευθύνει χαιρετισμό ο πρόεδρος της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας

Δευτέρα 16 Ιανουαρίου 2012

Όλοι στην Παναττική Απεργία της 17 Ιανουαρίου 2012

Συγκέντρωση Πρωτοβάθμιων Σωματείων Σταδίου και Σανταρόζα, στις 11 πμ.


Η συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-ΝΔ –ΛΑΟΣ σε συμφωνία με την ΕΕ, το ΔΝΤ, το κεφάλαιο και τους τραπεζίτες, συνεχίζει και οξύνει την βάρβαρη πολιτική ενάντια στον κόσμο της εργασίας.

Κυβέρνηση και τρόικα συνεργάστηκαν συστηματικά και περιέκοψαν δραστικά μισθούς και συντάξεις, υπονόμευσαν την κοινωνική ασφάλιση και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, επέβαλλαν την χωρίς ιστορικό προηγούμενο φοροεπιδρομή σε βάρος των εργαζομένων, απαλλάσσοντας για άλλη μια φορά το κεφάλαιο, διαλύουν κομμάτι -κομμάτι τις δημόσιες κοινωνικές υπηρεσίες και αφανίζουν τα δημόσια κοινωνικά αγαθά, με τις προκλητικές δε απανωτές αυξήσεις η πρόσβαση στο φως, στο νερό, στη μεταφορά, θα είναι προνόμιο ελαχίστων πλέον, οι απλήρωτοι εργαζόμενοι, οι απολυμένοι, οι άνεργοι πλημμυρίζουν τη χώρα, η φτώχεια και η εξαθλίωση είναι στη πόρτα όλων μας, η απόγνωση των νέων δημιουργεί τις σύγχρονες καραβιές της ξενιτιάς. Επιχειρήσεις «πτωχεύουν», προκειμένου να απαλλαγούν από τις υποχρεώσεις τους απέναντι στους εργαζόμενους, ενώ τα αφεντικά τους μένουν πάμπλουτα. Το εργατικό δίκαιο έχει ξεχαρβαλωθεί και οι εργασιακές σχέσεις «ράφτηκαν» και θεσμοθετήθηκαν σύμφωνα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των τραπεζιτών και του κεφαλαίου. Η σταθερή, 8άωρη εργασία εξαφανίζεται, η αυθαιρεσία και η τρομοκρατία των εργοδοτών αποθρασύνεται, με ανύπαρκτο έως προκλητικό το ρόλο των ελεγκτικών μηχανισμών.

Η συγκυβέρνηση αυτή ετοιμάζεται να ικανοποιήσει ότι έχει απομείνει από τις αξιώσεις του ΣΕΒ και της τρόικας, για την επιβολή της απόλυτης εργασιακής ζούγκλας. Νέο τσεκούρωμα μισθών και συντάξεων, ακύρωση της ΕΓΣΣΕ, μείωση ή κατάργηση του 13ου -14ου μισθού, κατάργηση των Συλλογικών Συμβάσεων, γενίκευση της ευελιξίας στην εργασία, κατάργηση επιδομάτων ανεργίας, τριετιών, οικογενειακών και όλων των ελάχιστων κοινωνικών παροχών, μείωση των ασφαλιστικών εισφορών για τους εργοδότες, και 150.000 απολύσεις στο δημόσιο.

Συνεχίζουν την τρομοκράτηση των εργαζομένων για να υλοποιήσουν τις απαιτήσεις του κεφαλαίου. Ο πρωθυπουργός – τραπεζίτης ωμά και προκλητικά δήλωσε: ή παραχωρείτε ότι έχει απομείνει από την φτώχεια σας, για να κατευνάσουμε και να ικανοποιήσουμε τις ορέξεις και τις απαιτήσεις των δανειστών και των εργοδοτών ή εσείς ευθύνεστε για την χρεοκοπία της χώρας.

ΑΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ - ΒΑΡΒΑΡΟΣ ΚΑΙ ΑΔΙΣΤΑΚΤΟΣ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ.

Η επίθεση παίρνει χαρακτηριστικά κοινωνικού πολέμου σε βάρος της εργασίας, με στόχο την ανάκτηση της κερδοφορίας και της ανταγωνιστικότητας του κεφαλαίου. Για αυτό στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ αποφάσισαν πρωτοφανή επιτήρηση, αυτόματες σαρωτικές περικοπές σε μισθούς, συντάξεις και κοινωνικές δαπάνες. Οι τράπεζες, οι πολυεθνικές και η ΕΕ θα αποφασίζουν για τα πάντα, οι επιταγές τους συνταγματοποιούνται, τα συμφέροντα του κεφαλαίου θα γίνουν απόλυτος νόμος για τους λαούς της Ευρώπης. Η ευρωζώνη και η ΕΕ αποκαλύπτονται ως φορείς της πιο άγριας ολοκληρωτικής επίθεσης στα εργατικά δικαιώματα και ελευθερίες.

Με τη νέα δανειακή σύμβαση που έχουν αναλάβει να υπογράψουν και των μέτρων που τη συνοδεύουν, εμπεδώνεται μια δεκαετής επίθεση βαρβαρότητας ενάντια στο λαό, καταστρέφονται τα ασφαλιστικά ταμεία, ξεπουλιέται και υποθηκεύεται κάθε δημόσιο αγαθό, ενώ η χώρα θα μετατραπεί σε μια εκτεταμένη ευροκινεζική ζώνη βάρβαρης εκμετάλλευσης, θα αναιρεθούν δικαιώματα και κατακτήσεις 150 χρόνων, θα επιβληθεί πραγματική δικτατορία των αγορών, των εργοδοτών και των πολυεθνικών.

ΣΤΟ ΠΟΛΕΜΟ ΑΥΤΟ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΟΠΛΟ ΕΙΝΑΙ: Η ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ- Ο ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ- Η ΚΟΙΝΗ ΔΡΑΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

Απέναντι σε αυτή την επίθεση η εργατική αντίσταση όχι μόνο δεν κοπάζει αλλά δυναμώνει. Το δείχνουν οι εργαζόμενοι στην Ελληνική Χαλυβουργία και στον ALTER που απεργούν ολόκληρες βδομάδες, στην Ελευθεροτυπία, στο ΓΕΡΟΛΥΜΑΤΟΣ cosmetics, στη ΛΟΥΚΙΣΣΑ και σε πολλούς άλλους χώρους, και όλοι εκείνοι που έκαναν γιορτές στις πύλες των εργοστάσιων, περιφρουρώντας τις κινητοποιήσεις τους, για το αυτονόητο δικαίωμά τους να μην παραμένουν για μήνες απλήρωτοι, να μην πετιούνται στο δρόμο γιατί δεν «υπάκουσαν και δεν έσκυψαν το κεφάλι», για το δώρο Χριστουγέννων που δεν πήγαν στα παιδιά τους. Αντιστάσεις και αγώνες που υπογραμμίζουν ακόμα περισσότερο τον ρόλο που έχουν οι εργοδοτικές – κυβερνητικές πλειοψηφίες σε ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, που βάζουν πλάτη στις εφιαλτικές ανατροπές, συμμετέχουν στον «κοινωνικό διάλογο», ενώ δεν παίρνουν καμιά πρωτοβουλία για το συντονισμό των αγώνων. Το γεγονός ότι η ΓΣΕΕ –ΑΔΕΔΥ δεν καλούν σε πανελλαδική-πανεργατική απεργία στις 17 Γενάρη αποδεικνύει ότι δεν μπορούν και δεν θέλουν να παλέψουν για την ανατροπή αυτής της πολιτικής.

ΚΑΜΙΑ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ - ΚΑΜΙΑ ΑΝΑΜΟΝΗ. ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΤΑΞΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ, ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ, ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΤΡΟΠΗ

Όπως οι δυνάμεις του συστήματος συγκροτούν το δικό τους «ΜΑΥΡΟ ΜΕΤΩΠΟ», πρέπει κι εμείς, οι εργαζόμενοι να οικοδομήσουμε το δικό μας «ΜΕΤΩΠΟ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ». Βασική προϋπόθεση είναι η αλληλεγγύη, η συμπόρευση και η κοινή δράση των αγωνιζόμενων κλάδων. Χρειαζόμαστε την αγωνιστική ταξική ενότητα, το συντονισμό των σωματείων και των εργαζομένων σε ένα πλατύ μέτωπο αγώνα και αλληλεγγύης. Με την συμμετοχή των εργαζομένων στα συνδικάτα, που θα συντονίζονται ενωτικά, αγωνιστικά και θα υπερβαίνουν αδιέξοδες διχαστικές πρακτικές και τις υπονομευτικές του κυβερνητικού και εργοδοτικού συνδικαλισμού των ΠΑΣΚΕ-ΔΑΚΕ.

Η απεργία στις 17 Γενάρη που έχουν προκηρύξει τα εργατικά κέντρα της Αττικής μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα στην συνένωση των εστιών αντίστασης. Να ανοίξει το δρόμο για το συντονισμό των αγώνων ώστε να σπάσει με την δύναμη του αγώνα η κατάργησή των συλλογικών συμβάσεων και των εργατικών δικαιωμάτων. Χτίζει την αλληλεγγύη με τους εργαζόμενους που βρίσκονται ήδη σε κινητοποιήσεις και με την δύναμη και την αντοχή τους φωτίζουν το δρόμο που πρέπει να επιλέξουν όλοι οι εργαζόμενοι για να υπερασπιστούν και να προστατέψουν, την αξιοπρέπειά τους, τη ζωή τους, το μέλλον των παιδιών τους.

Ο Συντονισμός Πρωτοβάθμιων Σωματείων θα εργαστεί για την επιτυχία της ΑΠΕΡΓΙΑΣ στις 17 Γενάρη, ώστε να αποκτήσει τα ενωτικά, ταξικά και αγωνιστικά χαρακτηριστικά που απαιτούν οι στιγμές και με τη διοργάνωση ΕΝΩΤΙΚΗΣ ταξικής συγκέντρωσης όλων των σωματείων που βρίσκονται σε κινητοποιήσεις. Αυτό θα είναι το ισχυρό ταξικό, αγωνιστικό μήνυμα στους αντιπάλους αλλά και μήνυμα ελπίδας και δύναμης προς όλους τους εργαζόμενους.

Όλοι στην ΑΠΕΡΓΙΑ ώστε να γίνει η 17η Γενάρη μέρα αντίστασης και κλιμάκωσης. Για να στείλουμε μήνυμα ανυπακοής και αποφασιστικού αγώνα για την ανατροπή της επίθεσης και τη νικηφόρα σύγκρουση με το κεφάλαιο και τις αντεργατικές πολιτικές.

• Να ανατραπεί η συγκυβέρνηση του μαύρου μετώπου, το μνημόνιο, το μεσοπρόθεσμο. Όχι στη νέα δανειακή σύμβαση.

• Διαγραφή του ληστρικού χρέους. Ανυπακοή στις εντολές της ΕΕ. Όχι στο ευρωσύμφωνο

• Κάτω τα χέρια από τις συλλογικές συμβάσεις. Αυξήσεις στους μισθούς και στις συντάξεις, μόνιμη και σταθερή δουλειά για όλους.

• Εθνικοποίηση των τραπεζών και των επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας με έλεγχο των εργαζόμενων. Όχι στο ξεπούλημα της δημόσια περιουσίας και των εθνικών πόρων. Δημόσια δωρεάν παιδεία, υγεία, ασφάλιση, κοινωνικές υπηρεσίες.

• Απαγόρευση απολύσεων. Όχι στις “εφεδρείες”. Πλήρης προστασία των ανέργων, επίδομα ίσο με το βασικό μισθό για όλο το διάστημα της ανεργίας, χωρίς προϋποθέσεις.

• Να πληρωθούν τώρα όλα τα δεδουλευμένα. Να σταματήσει το πολιτικό και νομικό πλέγμα προστασίας των εταιρειών. Να εξαιρεθούν οι εργαζόμενοι και τα δεδουλευμένα τους από τον πτωχευτικό κώδικα. Οι εργαζόμενοι δεν είναι ούτε μέτοχοι, ούτε πιστωτές. Δέσμευση των κινητών ή ακίνητων περιουσιακών στοιχείων (προσωπικών ή άλλων εταιριών) του ιδιοκτήτη της εταιρίας που πτωχεύει για να καλυφθούν οι αποζημιώσεις και τα επιδόματα ανεργίας των απολυμένων.

• Οργανωμένη άρνηση πληρωμής των νέων χαρατσιών. Αύξηση της φορολόγησης του κεφαλαίου. Κατάργηση του ΦΠΑ στα είδη λαϊκής κατανάλωσης και διαγραφή των χρεών των λαϊκών νοικοκυριών προς τις τράπεζες.

Συντονισμός Πρωτοβάθμιων Σωματείων Ιδιωτικού & Δημόσιου Τομέα

Σάββατο 14 Ιανουαρίου 2012

17 Γενάρη: Κανένας για δουλειά, όλοι στον δρόμο


 http://rocinante.gr/apergia17genari/
Ή ΘΑ ΑΓΩΝΙΣΤΟΥΜΕ Ή ΘΑ ΕΞΑΘΛΙΩΘΟΥΜΕ
17 ΓΕΝΑΡΗ: ΚΑΝΕΝΑΣ ΓΙΑ ΔΟΥΛΕΙΑ, ΟΛΟΙ ΣΤΟΝ ΔΡΟΜΟ

Η απεργία που κήρυξαν στον ιδιωτικό τομέα τα Εργατικά Κέντρα της Αττικής
 για τις 17 Ιανουαρίου, αποτελεί μία από τις τελευταίες ευκαιρίες της εργατικής τάξης να αναστρέψει την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί σε βάρος της και να ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων μέσα στην κοινωνία.
Μετά από δύο χρόνια βάρβαρης λιτότητας, απολύσεων, περικοπών, εξουθενωτικής φορολόγησης των εργαζομένων και διάλυσης κάθε δομής κοινωνικής προστασίας, η κυβερνητική μαφία τραπεζιτών και ακροδεξιών σε συνεργασία με το Κεφάλαιο 
επιχειρούν να μετατρέψουν τις εργασιακές σχέσεις σε Φαρ – Ουέστ, όπου μοναδικός νόμος θα είναι η επιθυμία των αφεντικών.
Η κατάργηση των κλαδικών και συλλογικών συμβάσεων, οι μειώσεις των μισθών, η απελευθέρωση των απολύσεων, η εκ περιτροπής εργασία, η μη καταβολή του μισθού, τα λοκ – άουτ είναι 
η πραγματικότητα που καθημερινά πλέον αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι στους χώρους δουλειάς. Απέναντι στον συνεχή εκβιασμό των εργοδοτών για λιγότερα δικαιώματα, που έχει όχι την ανοχή αλλά την έμπρακτη συνέργεια της κυβέρνησης, η στάση της ηγεσίας του συνδικαλιστικού κινήματος έχει ξεπεράσει κάθε όριο ενδοτικότητας και υποταγής.
Οι ηρωικοί αγώνες των εργαζομένων στην Χαλυβουργία, στο Άλτερ, στη Λουκίσσα και αλλού, αφήνονται κυριολεκτικά στην τύχη τους από την ηγεσία της ΓΣΕΕ, η οποία δεν παίρνει την παραμικρή πρωτοβουλία ούτε για αλληλεγγύη ούτε για κλιμάκωση  ούτε για συντονισμό. Την στιγμή αυτή είτε 
οι εργαζόμενοι θα πάρουμε στα χέρια μας τα σωματεία μας και την αντίσταση στη βαρβαρότητα είτε θα καταλήξουμε στην πλήρη εξαθλίωση, την απόλυτη φτώχεια και την ανυπαρξία δικαιωμάτων.
Ο μόνος δρόμος που μένει είναι η μετατροπή κάθε εργασιακού χώρου σε μια μικρή ή μεγάλη Χαλυβουργία, σε ένα κέντρο αντίσταση και αγώνα. Με δεδομένη την απροθυμία της ηγεσίας της ΓΣΕΕ να κουνήσει έστω το δακτυλάκι της, είμαστε υποχρεωμένοι 
να συγκροτήσουμε εμείς τις δομές της συνδικαλιστικής μας οργάνωσης: απεργιακές επιτροπές, σωματειακές επιτροπές, συνδικαλιστικές κινήσεις και σχήματα πρέπει να συγκροτηθούν άμεσα σε κάθε χώρο δουλειάς, να συντονιστούν και να συντονίσουν τον αγώνα. Χωρίς γραφειοκράτες, καρεκλοκενταύρους και εξωνημένους πολιτικάντηδες, με γνώμονα την αντίσταση στη βαρβαρότητα και την αντεπίθεση για τα δικαιώματά μας.
Η απεργία της 17ης Γενάρη, πρέπει να είναι ένα σημαντικό βήμα σε αυτή την κατεύθυνση. 
Στις 17 Γενάρη κανείς δεν πρέπει να πάει για δουλειά. Πρέπει να βρεθούμε στον δρόμο και από εκεί να ξεκινήσουμε την αντεπίθεση. Πρέπει να θυμίσουμε στις μαφίες που κατακρεουργούν τη ζωή μας ότι τον πλούτο σε αυτόν τον κόσμο τον δημιουργούμε οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενοι θα τον πάρουμε πίσω!
ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΜΑΣΤΕ ΣΤΗΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ
ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ
 
ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΜΕ ΔΟΜΕΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑ
ΜΕΣΑ ΣΕ ΚΑΘΕ ΧΩΡΟ ΔΟΥΛΕΙΑΣ

ΠΑΛΕΥΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΜΑΣ, ΤΟΥΣ ΜΙΣΘΟΥΣ ΜΑΣ
ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΟΥΛΕΙΕΣ ΜΑΣ, ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ
ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΜΑΣ

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΓΕΝΙΚΗ
ΑΝΤΙΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ
ΑΠΕΡΓΙΑΚΗ ΠΟΡΕΙΑ
(
17/1 – 11π.μ. Σταδίου και Σανταρόζα)

Σάββατο 7 Ιανουαρίου 2012

Γυναικεία υπερανεργία στη Ευρώπη: Τα παράδοξα ενός δράματος

Belgian women workers in coal mine by Bain News Service, publisher, από εδώ


της Σίσσης Μπάρα


 The Insider, 6.1.12

Το πρόβλημα της ανεργίας αποτελούσε πάντα, για ευνόητους λόγους, ξεχωριστό κεφάλαιο στα πολιτικά προγράμματα των κομμάτων όλων των χωρών. Ειδικότερα,  από τα τέλη περίπου της δεκαετίας του 8 οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας κυριαρχούν στο δημόσιο λόγο διεθνώς. Με την έλευση  της τελευταίας κρίσης  ο σχολιασμός των μεγεθών και των πολιτικών που σχετίζονται με την απασχόληση έχουν δικαιωματικά κατακτήσει τη θέση τους στα δελτία ειδήσεων και στις ενημερωτικές εκπομπές, ως απάντηση στη μόνιμη πλέον αγωνία κάθε νοικοκυριού. Ωστόσο ο τρόπος διαχείρισης και ανάλυσης της πληροφορίας εμφανίζει μια σειρά από  παράδοξα:

     Με τη ανάπτυξη της κοινωνικής δημογραφίας και την εφαρμογή της στη στατιστική ο τρόπος κατασκευής και ανάλυσης του κοινωνικού δείγματος  γίνεται στη βάση ομαδοποιήσεων και κοινωνικών κατηγοριων με κριτήρια όπως η εκπαίδευση,ο επαγγελματικός κλάδος, η ηλικία, το φύλο, ο χρόνος παραμονής στη κατάσταση του άνεργου κτλπ. Πρόκειται για κριτήρια τα οποία επιλέγονται προκειμένου οι πολιτικές ηγεσίες και τα κόμματα να διαπραγματευτούν αποτελεσματικότερα το πρόβλημα της ανεργίας εισάγοντας καταλληλότερες και πιο στοχευμένες πολιτικές θεραπείας. Όμως αν και γίνεται πολύς λόγος για την ανεργία των νέων,  των μεσηλίκων ή των μακροχρόνια άνεργων ανδρών, για την ανεργία των γυναικών τηρείται σιγή ιχθύος. Τόσο σε επίπεδο δημόσιου λόγου και μίντια, όσο και πολιτικών που ακολουθούνται στην Ευρώπη συνολικά.

     Η κατάσταση αυτή εμφανίζεται παράδοξη δεδομένου ότι δεν υποστηρίζεται απο κανένα εύρημα. Στην πραγματικότητα η ανεργία των γυναικών όλων των ηλικιών είναι σε απόλυτα μεγέθη κατα πολύ μεγαλύτερη από αυτή των ανδρών. Πρόκειται για φαινόμενο διαχρονικό που ξεπερνά τα όρια της παρούσας κρίσης και τείνει πλέον να έχει μόνιμα χαρακτηριστικά. Πράγματι, με βάση τα στοιχεία της Εurostat για  το 2007, η  μέση ανεργία στην Ευρώπη  στις γυναίκες ήταν 8,5% και στους άνδρες 6,7%. Στην Ελλάδα τα αντίστοιχα ποσοστά έφταναν το 13,3% για τις γυναίκες και το 5,4% για τους άνδρες. Σε ότι αφορά τη χώρα μας ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει και στις μισθολογικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων. Αυτές το 2005 άγγιξαν σε βάρος πάντα των γυναικών το 20,7% κατατάσσοντας τη χώρα στην 7η κατά σειρά θέση στην κλίμακα διαφυλετικών μισθολογικών ανισοτήτων (μετά την Τσεχία την Εσθονία  τη Αυστρία τη Κύπρο τη Ολλανδία και τη Βρετανία).

    Η τεράστια απόκλιση του 20%  και πλέον δεν αποτελεί συγκυριακό φαινόμενο. Αναλυτικότερες μελέτες της Εurostat που συγκρίνουν τις μισθολογικές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα  ανά ηλικία, με βάση τα χρόνια εργασίας, ανά επαγγελματικό κλάδο και μορφωτικό επίπεδο, επιβεβαιώνουν την παραπάνω τάση. 'Ετσι για το 2002 με κριτήριο την ηλικία διαπιστώνουμε ότι όσο μεγαλύτερες  είναι οι γυναίκες τόσο περισσότερο αυξάνεται η ανισότητα σε βάρος τους, με αποκορύφωμα τις γυναίκες μεταξύ 50 και 60 ετών που αμοίβονται με μόλις το 61% του  ανδρικού μισθού, για το ίδιο επαγγελματικό πόστο. Με κριτήριο την προϋπηρεσια, βλέπουμε ότι η μισθολογική ανισσότητα αυξάνεται επίσης κι αυτή με τα χρόνια εργασίας. Με βάση τον επαγγελματικό κλάδο θα πρέπει να σημειωθεί το εξής παράδοξο:  ενώ στις ηλικίες των 30 μέ 34 ετων το 27,5% των γυναικών κάνει ανώτατες σπουδές σε αντιδιαστολή με τους άνδρες όπου το αντίστοιχο ποσοστό ειναι χαμηλότερο (23,3%) στις ανώτατες διευθυντικές θέσεις, η μισθολογική ανισότητα ειναι μεγάλη, και διαμορφώνεται στο 23,5%. Η τάση αυτή επιβεβαιώνεται και όταν συγκρίνουμε τους μισθούς με βαση το μορφωτικό επίπεδο, όπου βλέπουμε ότι η μεγαλύτερη μισθολογική ανισσότητα (των 30.3%) παρουσιάζεται σε θέσεις με υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Εκεί δηλαδή που διαπρέπουν οι γυναίκες. Επομένως πολύ πριν την κρίση και με εξαίρεση τους παράνομους μετανάστες και μετανάστριες, οι γυναίκες στην Ελλάδα αποτελούσαν και αποτελούν κοινωνικό και οικονομικό περιθώριο. Πρωταθλήτριες στην ανεργία και τη φτώχια, αλλά και ως εργαζόμενες, όσα χρόνια κι αν δουλέψουν, όσο κι αν σπουδάσουν δεν κατορθώνουν ποτέ να αποκτήσουν ίση μισθολογική μεταχείριση. Δυστυχώς αντίστοιχες μισθολογικές ανισότητες παρατηρούμε την ίδια περίοδο και στη Γαλλία αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

      Με την έλευση της κρίσης το 2008, η  η τάση μοιάζει να αντιστρέφεται προς στιγμή. Αυτό συμβαίνει γιατί έπληξε κυρίως τη βιομηχανία, έναν κλάδο δηλαδή που απασχολεί στο σύνολό του, περισσότερους άνδρες. Όμως απο το 2010 μέχρι σήμερα  η αναλογία των ποσοστών αλλάζει ξανά, με τις γυναίκες να πρωτοστατούν και πάλι στην ανεργία. Συγκεκριμένα, με βάση τα τελευταία στοιχεία της Εurostat  του Νοεμβρίου του 2011 το επίπεδο ανεργίας των γυναικών στην ευρωζώνη αγγίζει τα 10,6% ενώ των ανδρών το 10%. Η διαφορά σε βάρος των γυναικών αυξάνεται στις χώρες που πλήττονται περισσότερο απο τη κρίση χρέους, όπως η Πορτογαλία όπου φτάνει τις 0,7 μονάδες βάσης ή η Ιταλία που ξεπερναει τις 1,2 μονάδες σε μέση συνολική ανεργία 9,8%. Στην Ελλάδα μπορούμε πλεον να μιλάμε για υπερανεργία των γυναικών εφόσον η διαφορά σε βάρος τους φτάνει τις 6,6 μονάδες βάσης!

       Σε  ότι αφορά  την ανεργία των νέων των κάτω των 25 ετών, αυτἠ αγγίζει το 48,9% στην Ισπανία και το 45,1% στην Ελλάδα. Παρότι πρόκειται πραγματικά για ποσοστά ρεκόρ οι αναλυτές ωστόσο παραλείπουν να μας πουν ότι η ανεργία των νέων γυναικών στην Ελλάδα στις ηλικίες των κάτω των 25 ετων κυμαίνεται στο 52,3%, δηλαδή 12,9 μονάδες βάσης περισσότερες από τους άνδρες συνομηλίκους τους. Στη Γαλλία η υπερανεργία των γυναικών ειναι στις 3,1 μονάδες με ποσοστό γυναικείας ανεργίας 25.9%. Η διαφορά αυτή είναι εξίσου παράδοξη δεδομένου ότι εδώ και πολλά χρόνια τα νεαρά κορίτσια επενδύουν περισσότερο χρόνο και κόπο στην απόκτηση των αναγκαίων διπλωμάτων από τα αγόρια κάτι που θα έπρεπε να τους εξασφαλίζει ομαλότερη και γρηγορότερη επαγγελματική ένταξη.

      Εκτός από τον όρο της υπερανεργίας των γυναικών  στην Ευρώπη, στη Γαλλία μπορούμε πλέον να μιλάμε ανοιχτά και για υποβάθμιση του προβλήματος. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγουμε εξετάζοντας τις πολιτικές επαγγελματικής αποκατάστασης που κατά καιρούς υιοθετούνται. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, όλα τα προγράμματα καταπολέμησης της ανεργίας αφορούν κυρίως τους νέους και τους μεσήλικες άνδρες. Όπως παρατηρεί η Margaret Maruani ερευνήτρια κοινωνιολόγος στο Εθνικό ίδρυμα ερευνών της Γαλλίας CNRS «εδώ και 15 χρόνια η κοινωνία εμφανίζεται ιδιαίτερα ανεκτική απέναντι στη γυναικεία ανεργία που αντιμετωπίζεται ως λιγότερο σοβαρή από αυτήν των ανδρών». Μια τέτοια κοινωνική αντίληψη όμως θέτει σε αμφισβήτηση το ίδιο το δικαίωμα στην εργασία για τις γυναίκες.

     Η κοινωνική συνενοχή απέναντι στην υπερανεργία των γυναικών έχει  ακόμη μεγαλύτερες συνέπειες αν αναλογιστούμε ότι τόσο η κρίση όσο και τα προγράμματα λιτότητας για την αντιμετώπισή της στρέφονται κυρίως εναντίον των γυναικών. Πέρα απο την ανεργία, οι γυναίκες επιπλέον υπερεκπροσωπούνται  στα επαγγέλματα μερικής απασχόλησης. ΄Εχουν υποστεί επομένως τραγικές μειώσεις τόσο στη διάρκεια του χρόνου εργασίας, όσο και στις αμοιβές τους. Η συγκεκριμένη μορφή  ανεργίας, εκείνη που προκύπτει δηλαδή απο τη μείωση του χρόνου εργασίας δεν καταγράφεται και επομένως η πραγματική εργασιακή κατάσταση των γυναικών αποκρύπτεται. Εξετάζοντας τη θέση των γυναικών ανά οικονομικό τομέα τα συμπεράσματα παραμένουν απογοητευτικά. Στη δημόσια διοίκηση στις χώρες της Ευρώπης  οι μειώσεις μισθών και προσωπικού θίγουν αναπόφευκτα περισσότερο τις γυναίκες εφόσον πρόκειται για κλάδο όπου πλειοψηφικά απασχολούνται γυναίκες. Παντού στην Ευρώπη οι γυναίκες είναι τα πρώτα θύματα της εργασιακής ανασφάλειας και της υπομισθολόγισης.

      Το 2010 το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο -καθόλου τυχαία- είχε προειδοποιήσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και την Επιτροπή ότι «η κρίση έχει ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στις γυναίκες, οι οποίες είναι περισσότερο εκτεθειμένες στην εργασιακή επισφάλεια και στις απολύσεις και λιγότερο προστατευμένες απο τα συστηματα κοινωνικής ασφάλισης». Ο χρόνος δυστυχώς δικαιώνει τη παραπάνω πρόβλεψη.

Τα Επιφάνια στην επιφάνεια

Σκουλάκης Δήμος (Δημοσθένης), Σταθμός Βικτώρια - Σκάλες, 1977, από εδώ
 
της Μαρίας Μπαλάφα


ΑΥΓΗ, 6.1.12

«Φανέρωσέ μου τη μάσκα που κρύβεις, κάτω απ' τη μάσκα που φοράς». Φαίνομαι, άρα υπάρχω. Βλέπουμε αντικείμενα, που δεν υπάρχουν, ότι βρίσκονται πολύ κοντά μας. Τα στρώματα της ατμόσφαιρας, που βρίσκονται κοντά στο θερμό έδαφος, ζεσταίνονται και λιώνουν σαν ζελατίνη περιτυλίγματος, ο δείκτης διάθλασης αλλάζει. Και οι κόρες των ματιών μας ομοίως γίνονται ένας παράξενος μεγεθυντικός φακός. Μας στριφογυρίζει η ακτίνα, που ξεκινάει από το αντικείμενό μας, το οποίο στην πραγματικότητα βρίσκεται πολύ μακριά μας. Αλλάζει διαρκώς διεύθυνση (πότε πίσω μας και πότε αριστερά μας). Όταν φτάσει στα μάτια μας, πια κατάκοπο, έχει έλθει από αλλού και ο ήχος του παραμένει ασυγχρόνιστος. Βουτάμε στο μπλε χρώμα της εντύπωσης μια λίμνης για να ξεδιψάσουμε. Ακολουθούμε μια διαδρομή σαν καραβάνια στην έρημο (αφήνοντας πίσω κουφάρια). Ό,τι έχουμε δικό μας χωράει σ’ ένα σακίδιο και μέσα μας.

Mirare, που σημαίνει «φανερώσου, εμφανίσου». Θαύμα ή καθρέφτης; Εικόνες θλίψης για την παροδικότητα, το πεπερασμένο, που γεμίζει το μαγικό κενό με ονειρικά οράματα. «Ολοένα και περισσότερο έχανε ο ταξιδιώτης τη γραμμή που χώριζε τον εξωτερικό από τον εσωτερικό του κόσμο, το σύνορο ανάμεσα σ’ αυτά που έβλεπε στ’ αλήθεια μπροστά στα μάτια του και σ’ εκείνα που πρόσθετε ο ίδιος με τη φαντασία του. Στο τέλος δεν μπορούσε πια να κάνει καμιά διάκριση: το μυαλό του του φαινόταν σαν τμήμα του εξωτερικού περιβάλλοντος και τα αντικείμενα σαν πλάσματα της φαντασίας του», γράφει ο Μίκαελ Έντε στο «Καθρέφτης μες στον καθρέφτη». Διάθλαση και διαστολή, λοιπόν, παρά αντανάκλαση. Σε σαχάριες και πολικές θερμοκρασίες (το ίδιο είναι). Αρκεί η μετάβαση από την κατάψυξη στον φούρνο να γίνει ομαλά, σε θερμοκρασία δωματίου, μη σπάσουν τα κομμάτια κι αλλοιωθεί η γεύση μας. Έχουμε μείνει για καιρό αεροστεγώς ανοιχτοί και προσπαθούμε να επέμβουμε διορθωτικά στο μέλλον (μα και στο παρελθόν) με κακής ποιότητας γομολάστιχες. Αγώνες κι αγωνίες, που φωνάζουν μέσα μας κι εντός μας, πως «Κράτησα τη ζωή μου/ταξιδεύοντας ανάμεσα σε κίτρινα δέντρα,/κάτω απ' το πλάγιασμα της βροχής/σε σιωπηλές πλαγιές φορτωμένες με τα φύλλα της οξιάς/καμιά φωτιά/στην κορυφή τους βραδιάζει», σφίγγοντας δόντια και γροθιές. Γράφουμε για να μην (μας) ξεχάσουμε και το μόνο άλφα, που δεν μας μοιάζει στερητικό, είναι το δεύτερο στη σειρά της λέξης αναπνοή.

Και πώς γίνεται να μετρήσεις το σύνολο των σημείων ενός αντικειμένου που βρίσκονται στο εξωτερικό μέρος του και έρχονται σε επαφή με το περιβάλλον; Αυτή η επιφάνεια μας χωρίζει από τον υπόλοιπο χώρο. Σε κυλίνδρους και κύβους, όπως τα χαρτόκουτα των άστεγων στη Σολωμού. Και πώς γίνεται κάποιοι να επιμένουν να χοροπηδάνε σε πανάρχαιες λατρευτικές γιορτές; Νομίζουν πως βρήκαν το σφραγιστικό δαχτυλίδι του Μίνωα. Άλλοτε με περιστέρια τιμίων, ανέστιων κι αστείων κι άλλοτε γονυπετείς, όπως ο Πρίαμος στο Ω της Ιλιάδας.

«Quiero escapar de aqui» κατά κάποιον τρόπο. Αναδυόμενοι. Μιάσματα σε καθαρά νερά. Ανάμεσα στον Τίγρη και τον Ευφράτη.

Η Φάτα Μοργκάνα όμως επιστρέφει με τρένο Ομόνοια - Βικτώρια. Απέναντί της κάθονται ένα σπασμένο ακορντεόν και δυο γυφτάκια, που γελάν σπαρακτικά και μασουλάνε ηλιόσπορους.

Παρασκευή 6 Ιανουαρίου 2012

20 χρόνια από τη διάλυση της ΕΣΣΔ

By Иван Васильевич Симаков / Ivan Vasilyevich Simakov ( 1877—1925) [1] (http://red-patriot.protiv.tv/photo/11-0-143) [Public domain], via Wikimedia Commons

του Πάνου Τριγάζη*

ΑΥΓΗ, 6.1.12

Ανήμερα Χριστούγεννα, πριν από 20 χρόνια, ο κόσμος συγκλονιζόταν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Εκατομμύρια αγωνιστές της ειρήνης και της προόδου σ' όλες τις ηπείρους ένιωσαν το έδαφος να χάνεται κάτω από τα πόδια τους όταν οι τηλεοράσεις σ' όλες τις ηπείρους μετέδιδαν τη σκηνή της υποστολής από το Κρεμλίνο της κόκκινης σημαίας με το σφυροδρέπανο, καθώς και το διάγγελμα παραίτησης του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, τελευταίου σοβιετικού προέδρου. Είχε προηγηθεί, στις 21 Δεκεμβρίου 1991, η Διακήρυξη της Άλμα Άτα, με πρωταγωνιστή τον Μπορίς Γιέλτσιν, για την ίδρυση της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ), που αποτέλεσε τη ληξιαρχική πράξη θανάτου της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών.

Έφθανε, έτσι, σε άδοξο τέλος όχι μόνο η πρώτη στην ιστορία απόπειρα οικοδόμησης του σοσιαλισμού, που άρχισε με τις «δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο» της μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης, αλλά και η ύστατη προσπάθεια αναγέννησής της με την «Επανάσταση μέσα στην Επανάσταση», όπως είχε χαρακτηριστεί η περεστρόικα από τον πρωτεργάτη της Μ. Γκορμπατσόφ και τους συνεργάτες του στην ηγεσία του ΚΚΣΕ μετά το 1985.

Το πραξικόπημα του Αυγούστου 1991

Έχει συμβεί πολλές φορές στην ιστορία οι φερόμενοι ως αδιάλλακτοι υποστηρικτές μιας υπόθεσης να γίνονται νεκροθάφτες της (τέτοιες εμπειρίες έχει και η δική μας χώρα). Στην περίπτωση της ΕΣΣΔ τη «χαριστική βολή» έδωσαν οι επίδοξοι σωτήρες της, δηλαδή υψηλόβαθμα κομματικά και κρατικά στελέχη, που οργάνωσαν το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Γκορμπατσόφ στις 19 Αυγούστου 1991, μια ημέρα πριν υπογραφεί η νέα ενωσιακή συνθήκη για τη δημοκρατική μετεξέλιξη της ΕΣΣΔ σε μια νέα Ένωση Ανεξάρτητων Κρατών, με τη συμμετοχή 9 Σοβιετικών Δημοκρατιών, που εκπροσωπούσαν το 93% του πληθυσμού της ΕΣΣΔ.

Η νέα Ενωσιακή Συνθήκη στηριζόταν σε ένα πολύ ισχυρό ηθικό και πολιτικό θεμέλιο. Στις 17 Μαρτίου 1991 είχε γίνει δημοψήφισμα σ' όλες τις σοβιετικές δημοκρατίες, με την εξαίρεση των τριών Βαλτικών, της Γεωργίας και της Μολδαβίας. Στο δημοψήφισμα είχε προσέλθει ελεύθερα το 80% των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους σοβιετικών πολιτών και το 76% είχε ταχθεί υπέρ μιας νέας ομοσπονδιακής δομής.

Το πραξικόπημα του Αυγούστου όχι μόνο ματαίωσε την υπογραφή της νέας Ενωσιακής Συνθήκης, αλλά άνοιξε και τον αποσχιστικό «ασκό του Αιόλου». Στη διάρκεια του πραξικοπήματος και μετά οι ανακηρύξεις ανεξαρτησίας Σοβιετικών Δημοκρατιών πήραν τη μορφή χιονοστιβάδας.

Την ίδια περίοδο αποχώρησαν από το ΚΚΣΕ τα Κ.Κ. πολλών Δημοκρατιών και τελικά το ίδιο το ΚΚΣΕ απαγορεύτηκε από τον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Μπορίς Γιέλτσιν, ο οποίος είχε βγει πανίσχυρος από το πραξικόπημα και ελεύθερος να πραγματοποιήσει τα δικά του σχέδια, τα οποία συμπεριλάμβαναν την πολιτική εξουδετέρωση του Γκορμπατσόφ και τη δική του αναβάθμιση ως προέδρου της Ρωσίας, γνωρίζοντας ότι την ΕΣΣΔ ως υποκείμενο του Διεθνούς Δικαίου θα διαδεχόταν ή Ρωσική Ομοσπονδία, όπως και έγινε από τον Γενάρη του 1992. Στα χρόνια που ακολούθησαν η πολιτική Γιέλτσιν υπήρξε καταστροφική και για τη Ρωσία.

Η διάλυση της ΕΣΣΔ σήμανε και το τέλος της γιγάντιας προσπάθειας της περεστρόικα, με της οποίας την επιτυχία ήταν συνυφασμένο και το μέλλον του ΚΚΣΕ, το οποίο από τις αρχές του 1991 επεξεργαζόταν ένα νέο πρόγραμμα που θα καθιστούσε το κόμμα ικανό να ανακάμψει και να ανταποκριθεί στα καθήκοντα της νέας περιόδου στο πλαίσιο της νέας Ένωσης.

Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι μεγάλες ευθύνες φέρει και η ηγεσία Γκορμπατσόφ για την πορεία διάλυσης της ΕΣΣΔ. Γιατί, όπως και ο ίδιος παραδέχθηκε στο τελευταίο τηλεοπτικό του διάγγελμα ως πρόεδρος, «το παλιό σύστημα κατέρρευσε πριν το καινούργιο προλάβει να αρχίσει να λειτουργεί», ενώ αξίζει να αναφερθεί ότι στην «ατζέντα» της περεστρόικα δεν υπήρχε το εθνικό ζήτημα, του οποίου ο ρόλος αποδείχθηκε καταλυτικός για τη Σοβιετική Ένωση (και όχι μόνο).

Όμως, θα ήταν σοβαρό λάθος να υποστηρίζει κανείς ότι οι αιτίες της διάλυσης της ΕΣΣΔ βρίσκονται στα τελευταία γεγονότα που σημάδεψαν την ύπαρξή της. Η ΕΣΣΔ υπονομεύτηκε εκ θεμελίων στη διάρκεια των δεκαετιών πριν από την περεστρόικα και η κρίση ήταν ήδη βαθιά στα χρόνια της στασιμότητας της περιόδου Μπρέζνιεφ. Μακριά από τον μαρξισμό και την επιστημονική θεώρηση των κοινωνικο-πολιτικών εξελίξεων είναι η άποψη «περί ανατροπής» των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και διάλυσης της ΕΣΣΔ από έναν άνθρωπο, τον Γκορμπατσόφ. Ως απάντηση στη θεωρία αυτή θα μπορούσαμε να επικαλεστούμε το παράδειγμα της Κούβας, που συνέχισε τη σοσιαλιστική της πορεία, παρά τη διάλυση της ΕΣΣΔ και τον διαρκή αποκλεισμό της από τις ΗΠΑ. Ούτε φταίει η περεστρόικα.

Οι αιτίες της κατάρρευσης

Οι βαθύτερες αιτίες της κατάρρευσης και της διάλυσης της ΕΣΣΔ βρίσκονται στο ίδιο το ολοκληρωτικό - γραφειοκρατικό σύστημα: στην αποξένωσή του από τους εργαζόμενους, στο μονοπώλιο της εξουσίας από το Κόμμα - Κράτος, στην άρνηση της λαϊκής συμμετοχής, στον οικονομικό ισοπεδωτισμό, τα προνόμια της γραφειοκρατίας. Δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν οι προειδοποιήσεις μεγάλων μορφών του κομμουνιστικού κινήματος, όπως η Ρόζα Λούξεμπουργκ και ο Αντόνιο Γκράμσι, για την αναγκαιότητα της δημοκρατίας στη σοσιαλιστική εξουσία που προέκυψε από την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Με αυτά τα μειονεκτήματα η ΕΣΣΔ δεν μπόρεσε να αντέξει τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου, που τη γονάτισε οικονομικά με αποτέλεσμα οι πολίτες της πλούσιας σε πηγές αυτής χώρας να ζουν από πολλές απόψεις σε συνθήκες τριτοκοσμικής χώρας. Η σοβιετική κοινωνία παρέμεινε μακριά από τη βασική θέση του Μαρξ, που είδε τον σοσιαλισμό ως μια ποιοτικά ανώτερη μετακαπιταλιστική κοινωνία. Κανείς, βέβαια, αν δεν ακολουθεί τη μέθοδο του «άσπρο ή μαύρο», δεν μπορεί να μην αναγνωρίσει και τα θετικά στην πορεία της ΕΣΣΔ, που μόνο με την ύπαρξή της ενέπνευσε την ανάπτυξη κινημάτων σ' όλο τον κόσμο και λειτούργησε ως αντίπαλο δέος στον καπιταλισμό, του οποίου οι ηγεσίες υποχρεώθηκαν σε σοβαρές παραχωρήσεις (κοινωνικό κράτος κ.λπ.) προς τους εργαζόμενους στις χώρες της Δύσης.

Η διάλυση της ΕΣΣΔ αποτέλεσε άκρως αρνητική εξέλιξη για τις μεταψυχροπολεμικές εξελίξεις. Σήμανε το τέλος και της περεστρόικα, η οποία είχε δώσει τεράστιο ηθικό και πολιτικό κύρος στην ΕΣΣΔ παγκοσμίως και είχε βοηθήσει να πνεύσει ένας ισχυρός άνεμος ειρήνης στις διεθνείς σχέσεις. Να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι το ενδεχόμενο επιτυχίας της περεστρόικα ανησυχούσε έντονα τους ακραίους συντηρητικούς κύκλους της Δύσης, όπως προκύπτει από δήλωση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ρ. Νίξον, ο οποίος είχε πει στους “Τimes” του Λονδίνου (29.4.1990): «Αντιμετωπίστε σκληρά τον Γκορμπατσόφ τώρα που έχει ανάγκη βοήθειας… Ο Γκορμπατσόφ είναι ένας αληθινά πιστός κομμουνιστής. Ο στόχος του δεν είναι να εγκαταλείψει τον κομμουνισμό, αλλά να τον σώσει».

Επίσης η διάλυση της ΕΣΣΔ ευνόησε τα σχέδια της ηγεσίας των ΗΠΑ για τη μονοπολική διεύθυνση του κόσμου, που είχαν διακηρυχθεί από την επομένη του πολέμου του Κόλπου, με το δόγμα Μπους για τη λεγόμενη «νέα παγκόσμια τάξη». Ανέκοψε την πορεία προς τον πυρηνικό αφοπλισμό, που είχε αρχίσει με την ιστορική συμφωνία Ρέιγκαν - Γκορμπατσόφ του 1987 για την κατάργηση των πυραύλων μέσου βεληνεκούς και συνεχίστηκε με τις συμφωνίες START για τη δραστική μείωση των διηπειρωτικών πυραύλων.

Το πλήγμα ήταν τεράστιο και για την υπόθεση της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Αν δεν είχε διαλυθεί η ΕΣΣΔ, ίσως να είχε αποτραπεί η γιουγκοσλαβική τραγωδία, όπως και η επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς, και αν δεν είχε υπονομευτεί η διαδικασία της ΔΑΣΕ, ίσως μπορούσε να είχε οδηγήσει στην οικοδόμηση ενός πανευρωπαϊκού συστήματος ειρήνης και ασφάλειας, χωρίς στρατιωτικούς συνασπισμούς.

Η επίδραση της διάλυσης της ΕΣΣΔ υπήρξε αρνητική και στο πολιτικοϊδεολογικό επίπεδο. Έδωσε έδαφος στις θεωρίες για το «τέλος της ιστορίας» και το «τέλος των ιδεολογιών». Στον απόηχό της διατυπώθηκε η περιβόητη ΤΙΝΑ (There Is No Alternative) από τη «σιδηρά κυρία» του νεοφιλελευθερισμού Μάργκαρετ Θάτσερ. Ξεκίνησε επίσης μια συντονισμένη προσπάθεια για ξαναγράψιμο της ιστορίας του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, ταύτισης του κομμουνισμού με το φασισμό και παραχάραξης του καθοριστικού ρόλου της ΕΣΣΔ στην αντιφασιστική νίκη, που έσωσε και τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό από τον φασισμό.

«Αν δεν υπήρχαν οι θυσίες της ΕΣΣΔ και των λαών της, επισημαίνει ο μεγάλος ιστορικός Έρικ Χομπσμπάουμ, ο δυτικός φιλελεύθερος καπιταλισμός θα είχε πιθανώς υποκύψει στην απειλή αυτή και ο σύγχρονος δυτικός κόσμος (με την εξαίρεση των ΗΠΑ, που θα ήταν σε απομόνωση) θα αποτελείτο τώρα από διάφορες παραλλαγές μάλλον αυταρχικών και φασιστικών, παρά φιλελεύθερων, καθεστώτων» (περιοδικό Marxism Today, Οκτώβρης 1990).

Για τον σοσιαλισμό του 21ου αιώνα

Οι θεωρίες για το «τέλος της αριστεράς» μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και τη διάλυση της ΕΣΣΔ δεν επιβεβαιώθηκαν από τις εξελίξεις. Αντιθέτως, πολύ γρήγορα οι δυνάμεις της αριστεράς βρήκαν τον δρόμο της ανασυγκρότησής της σε πολλές χώρες μέσα από μια αλληλοτροφοδοτούμενη σχέση με τα νέα κοινωνικά κινήματα και κόντρα στη νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη της σοσιαλδημοκρατίας. Ιδιαίτερα στη Λατ. Αμερική, η είσοδος στον 21ο αιώνα σημαδεύτηκε από μεγάλες νίκες πλατιών αριστερών μετώπων στη βάση αντινεοφιλελεύθερων προγραμμάτων και νέων σοσιαλιστικών οραμάτων.

Είκοσι χρόνια μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ ο παγκόσμιος καπιταλισμός ζει μια βαθιά και πολυδιάστατη κρίση στα ίδια τα προπύργιά του, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Και ο σοσιαλισμός γίνεται ξανά επίκαιρος στην πορεία της ανθρωπότητας στον 21ο αιώνα. Ένας σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία. Γιατί, όπως έλεγε ο Ν. Πουλαντζάς, «ο σοσιαλισμός ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρξει».


* Ο Πάνος Τριγάζης είναι υπεύθυνος του Τμήματος Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΝ

Τετάρτη 4 Ιανουαρίου 2012

Πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο -...δε μένει καιρός στη ζωή να θλίβεσαι πολύ

Αλμπέρ Καμύ (7 Νοεμβρίου 1913 - 4 Ιανουαρίου 1960) 

από
http://danliterature.wordpress.com/albert-camus-the-stranger/albert-camus-the-fall/
Ο Μύθος του Σίσυφου

Οι θεοί είχαν καταδικάσει τον Σίσυφο να κυλάει αδιάκοπα ένα βράχο ως την κορυφή ενός βουνού απ' όπου η πέτρα, με το βάρος της, ξανάπεφτε. Είχαν σκεφτεί, κάπως δικαιολογημένα, πως δεν υπάρχει πιο φοβερή τιμωρία απ' τη χωρίς όφελος κι ελπίδα εργασία.

Εάν πιστέψουμε τον Όμηρο, ο Σίσυφος ήταν ο πιο ήσυχος κι ο συνετότερος των θνητών. Μια άλλη, όμως, παράδοση τον παρουσιάζει σαν ληστή. Δε βλέπω εδώ καμιά διαφορά. Οι γνώμες διαφέρουν πάνω στα αίτια που τον ανάγκασαν να γίνει ο χωρίς κέρδος εργάτης του Άδη. Κατ' αρχάς του καταλογίζουν κάποια αστοχασιά με τους θεούς. Αποκάλυψε τα μυστικά τους. Η Αίγινα, κόρη του Ασωπού, αρπάχτηκε από τον Δία. Ο πατέρας ταράχτηκε απ' την απαγωγή και απευθύνθηκε στον Σίσυφο. Αυτός, που ήξερε για την αρπαγή, υποσχέθηκε στον Ασωπό να τον βοηθήσει, με τον όρο πως θα έδινε νερό στον Ακροκόρινθο. Για τους ουράνιους κεραυνούς, θα δεχτεί την ευλογία του νερού. Τιμωρήθηκε στον Άδη. Ο Όμηρος μας διηγείται επίσης ότι ο Σίσυφος αλυσόδεσε το Θάνατο. Ο Πλούτων δεν μπόρεσε να ανεχτεί το θέαμα της έρημης και σιωπηλής αυτοκρατορίας του.Έσπευσε να στείλει το θεό του πολέμου που ελευθέρωσε το Θάνατο από τα χέρια του νικητού του.

Λένε ακόμα πως όταν ο Σίσυφος ήταν ετοιμοθάνατος θέλησε να δοκιμάσει ανόητα την αγάπη της γυναίκας του. Τη διέταξε ν' αφήσει άταφο το πτώμα του στη μέση της δημόσιας πλατείας. Ο Σίσυφος ξαναβρέθηκε στον Άδη. Κι εκεί, θυμωμένος εξ αιτίας μιας υπακοής τόσο αντίθετης στην ανθρώπινη αγάπη, πήρε την άδεια από τον Πλούτωνα να επιστρέψει στη γη για να τιμωρήσει τη γυναίκα του. Μα όταν ξανάδε την όψη αυτού του κόσμου, γεύτηκε το νερό και τον ήλιο, τις ζεστές πέτρες και τη θάλασσα, δεν ήθελε να γυρίσει στην καταχθόνια σκιά. Οι προσκλήσεις, οι θυμοί κι οι συμβουλές δεν απέδωσαν τίποτα. Για πολλά χρόνια αφέθηκε στην καμπύλη του κόλπου, στη λάμψη της θάλασσας και στα χαμόγελα της γης. Χρειαζόταν η επέμβαση των θεών. Ο Ερμής ήρθε να πιάσει τον θρασύ από το σβέρκο και, αποσπώντας τον απ' τις χαρές του, τον ξανάφερε με τη βία στον Άδη όπου ο βράχος του ήταν έτοιμος.

Έχουμε ήδη καταλάβει πως ο Σίσυφος είναι ο παράλογος ήρωας. Τα πάθη του τον συνιστούν περισσότερο απ' το μαρτύριό του. Η περιφρόνησή του για τους θεούς, το μίσος του για το θάνατο και το πάθος του για τη ζωή του στοίχισαν αυτό το ανείπωτο μαρτύριο, να δίνει όλο του το είναι χωρίς ανταμοιβή. Είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσει για τα γήινα πάθη. Δε μας αφηγούνται τίποτα για τον Σίσυφο στον Άδη. Οι μύθοι φτιάχνονται για να τους ζωογονεί η φαντασία. Σ' αυτόν βλέπουμε μόνο όλη την προσπάθεια ενός τεντωμένου κορμιού ν' ανασηκώσει την πελώρια πέτρα, να τη γυρίσει και να την κάνει ν' αναρριχηθεί σε μια πλαγιά που έχει ανεβοκατέβει εκατό φορές. Βλέπουμε το συσπασμένο πρόσωπο, το κολλημένο πάνω στην πέτρα μάγουλο, τον ώμο που δέχεται το λασπωμένο όγκο, το πόδι που τον στηρίζει, τη διαστολή των μυώνων, την ανθρώπινη σιγουριά δυο χεριών γεμάτων γη. Στο έπακρο αυτής της τρομερής προσπάθειας, της μετρημένης με το χωρίς ουρανό διάστημα και το χωρίς βάθος χρόνο, ο σκοπός εκπληρώνεται. Ο Σίσυφος τότε, κοιτάζει την πέτρα να κατηφορίζει σε μερικές στιγμές προς αυτόν το χαμηλό κόσμο απ' όπου θα πρέπει να την ανεβάσει πάλι στην κορυφή. Ξανακατεβαίνει στην πεδιάδα.

Όσο διαρκεί αυτή η επιστροφή, αυτή η παύση, ο Σίσυφος μ' ενδιαφέρει. Ένα πρόσωπο που βασανίζεται τόσο κοντά στις πέτρες είναι ήδη πέτρα. Βλέπω αυτό τον άνθρωπο να ξαναπηγαίνει, βαδίζοντας βαριά μα σταθερά, προς το ατέλειωτο μαρτύριο. Αυτή η ώρα που είναι σα μια αναπνοή και ξανάρχεται το ίδιο σίγουρα με τη δυστυχία του, αυτή η ώρα, είναι η ώρα της συνείδησης. Σε κάθε μια απ' τις στιγμές της, από τότε που αφήνει την κορυφή και κατευθύνεται σιγά - σιγά προς τις τρώγλες των θεών, είναι υπέροχος μέσα στη μοίρα του. Είναι πιο δυνατός από το βράχο του.

Εάν αυτός ο μύθος είναι τραγικός, είναι γιατί ο ήρωάς του έχει συνείδηση. Πράγματι, που θα βρισκόταν ο πόνος του, εάν σε κάθε βήμα τον ενθάρρυνε η ελπίδα της επιτυχίας; Ο σύγχρονος εργάτης όλες τις μέρες της ζωής του κάνει την ίδια δουλειά κι αυτή η μοίρα δεν είναι λιγότερο παράλογη. Αλλά δεν είναι τραγικός παρά στις σπάνιες στιγμές που αποκτά συνείδηση. Ο Σίσυφος, προλετάριος των θεών, ανίσχυρος κι επαναστατημένος, ήξερε όλη την έκταση της άθλιας ύπαρξής τους: είναι εκείνη που σκέφτεται όσο διαρκή η κατάβασή του. Η σύνεση με την οποία δέχεται το μαρτύριό του συμπληρώνει την ίδια στιγμή τη νίκη του. Δεν υπάρχει μοίρα που να μη νικιέται με την περιφρόνηση.

Έτσι, αν η κατάβαση γίνεται για μερικές μέρες μέσα στον πόνο, μπορεί να γίνει επίσης μέσα στη χαρά. Αυτή η φράση δεν είναι υπερβολική. Φαντάζομαι ακόμα τον Σίσυφο να ξαναπηγαίνει προς το
βράχο του και τον πόνο ν' αρχίζει. Όταν οι εικόνες της γης μένουνε τόσο δυνατά στη μνήμη, όταν η επιθυμία της ευτυχίας γίνεται τόσο έντονη, στην καρδιά του ανθρώπου γεννιέται όλη η θλίψη: είναι η νίκη του βράχου, γίνεται βράχος ο ίδιος. Η αμέτρητη λύπη είναι ανυπόφορη. Είναι οι νύχτες μας στη Γεσθημανή. Μα οι αβάσταχτες αλήθειες καταστρέφουν όταν μαθαίνονται. Έτσι, στην αρχή, ο Οιδίπους υπακούει στο πεπρωμένο που αγνοεί. Η τραγωδία του αρχίζει από τη στιγμή που μαθαίνει. Αλλά τότε, τυφλός κι απελπισμένος, γνωρίζει ότι το μόνο που τον κρατάει δεμένο μ' αυτό τον κόσμο είναι το δροσερό χέρι ενός κοριτσιού και μια μεγαλόστομη φράση αντηχεί: "Παρά τις τόσες δοκιμασίες, τα γερατειά και το μεγαλείο της ψυχής μου, μου δίνουν το δικαίωμα να κρίνω πως όλα είναι καλά". Ο Οιδίπους του Σοφοκλή, σαν τον Κιρίλωφ του Ντοστογιέφσκι, δίνει έτσι τον τύπο της παράλογης νίκης. Η αρχαία σύνεση συναντιέται με το σύγχρονο ηρωισμό.

Δεν ανακαλύπτει κανείς το παράλογο αν δεν επιχειρήσει να γράψει κάποιο εγχειρίδιο ευτυχίας. "Ε, πώς, από τόσο στενούς δρόμους…;" Όμως, ένας κόσμος υπάρχει. Η ευτυχία και το παράλογο είναι δυο παιδιά της ίδιας γης. Είναι αχώριστα. Θα ήταν σφάλμα να πει κανείς πως η ευτυχία γεννιέται αναγκαστικά από την ανακάλυψη του παράλογου. Συμβαίνει το ίδιο συχνά, το συναίσθημα του παράλογου να γεννιέται από την ευτυχία. "Κρίνω πως όλα είναι καλά", λέει ο Οιδίπους, κι αυτή η φράση είναι ιερή. Αντηχεί στο βάρβαρο και περιορισμένο από τον ανθρώπινο κόσμο. Δείχνει πως τίποτα δεν είναι, δεν ήταν εξαντλημένο. Διώχνει απ' αυτό τον κόσμο ένα θεό που μπήκε μ' απληστία και με τη γεύση των ανώφελων πόνων. Από το πεπρωμένο δημιουργεί μια ανθρώπινη υπόθεση που πρέπει οπωσδήποτε να ρυθμιστεί ανάμεσα στους ανθρώπους.

Όλη η βουβή χαρά του Σίσυφου βρίσκεται εκεί. Το πεπρωμένο του του ανήκει. Ο βράχος είναι η πραγματικότητά του. Όμοια, ο παράλογος άνθρωπος όταν μελετάει το μαρτύριό του, κάνει όλα τα είδωλα να βουβαθούν. Στο ξαφνικά παραδομένο στη σιωπή του σύμπαν, υψώνονται οι χιλιάδες μικρές έκθαμβες φωνές της γης. Ασυνείδητες και μυστικές επικλήσεις, προσκλήσεις προς όλα τα πρόσωπα, αποτελούν την αναγκαία επιστροφή και το τίμημα της νίκης. Δεν υπάρχει ήλιος χωρίς σκιά και πρέπει να γνωρίσουμε τη νύχτα. Ο παράλογος άνθρωπος λέει ναι και ο αγώνας του θα είναι πια αδιάκοπος. Εάν υπάρχει ένα προσωπικό πεπρωμένο, δεν υπάρχει ούτε μια στιγμή εξαιρετικής τύχης ή το πολύ να υπάρχει μια, εκείνη που κρίνεται σα μοιραία κι αξιοκαταφρόνητη. Όσο για τις υπόλοιπες, ο άνθρωπος ξέρει πως είναι κύριος της ζωής του. Σ' αυτή την κρίσιμη στιγμή που ο άνθρωπος ξαναγυρίζει στη ζωή του, ο Σίσυφος - πηγαίνοντας πάλι προς το βράχο του - μελετάει αυτή την ασύνδετη σειρά των πράξεων που γίνεται πεπρωμένο του, φτιαγμένο από τον ίδιο, απλό κάτω απ' το βλέμμα της μνήμης και σφραγισμένο σε λίγο με το θάνατό του. Έτσι, πεισμένος για την εντελώς ανθρώπινη προέλευση όλων των ανθρώπινων, τυφλός που ποθεί να δει και ξέρει πως η νύχτα είναι ατέλειωτη, βρίσκεται πάντα σε πορεία. Ο βράχος γυρίζει ακόμα.

Αφήνω τον Σίσυφο στους πρόποδες του βουνού. Πάντα ξαναβρίσκει κανείς το φορτίο του. Ο Σίσυφος όμως, συμβολίζει την ανώτερη πίστη που αρνιέται στους θεούς κι ανυψώνει τους βράχους. Κι εκείνος κρίνει πως όλα είναι καλά. Αυτό το σύμπαν, αδέσποτο στο εξής, δεν του φαίνεται άκαρπο ούτε μάταιο. Ο κάθε κόκκος της πέτρας, η κάθε λάμψη αυτού του γεμάτου νύχτα βουνού πλάθει, μονάχα γι' αυτόν, τη μορφή ενός κόσμου. Ακόμα κι ο ίδιος ο αγώνας προς την κορυφή φτάνει για να γεμίσει μια ανθρώπινη καρδιά. Πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο.

Camus A., Ο μύθος του Σίσυφου, (μτφρ. Β. Χατζηδημητρίου), Μπουκουμάνης, (Αθήνα 1973)
από εδώ

Τόμας Στερνς Έλιοτ (26 Σεπτεμβρίου 1888 - 4 Ιανουαρίου 1965)

από http://www.beckwithgallery.com/index.php3?gallery=-52-Joel_Beckwith_Studio&info=Authors_Gallery

Φονικό στην εκκλησιά

A.
Δεν είναι εδώ πολιτεία με συνέχεια,
δεν είναι εδώ γωνιά ν' ακουμπήσεις.
Κακός ο αγέρας, κακός ο καιρός,
αβέβαιο το κέρδος, βέβαιος ο κίνδυνος.
Ω αργά αργά αργά, αργοπορημένος ο καιρός,
αργά πολύ αργά, και σάπιος ο χρόνος
ο άνεμος πονηρός, το πέλαγο πικρό,
και στάχτη ο ουρανός, στάχτη στάχτη στάχτη.
Ω Θωμά, γύρισε πίσω, Αρχιεπίσκοπε γύρισε,
γύρισε στη Γαλλία,
Γύρισε. Γρήγορα. Ήσυχα.
Κι αφησέ μας ήσυχα ν' αφανιστούμε.
Έρχεσαι με γιορτές, έρχεσαι με χαρές,
μα έρχεσαι φέρνοντας θάνατο στην Καντερβουρία :

μια μοίρα πάνω στο σπίτι, μια μοίρα πάνω σου,
μια μοίρα πάνω στον κόσμο.
Τίποτε δε γυρεύουμε να γίνει.
Εφτά χρόνια ζήσαμε ήσυχα, πετύχαμε
να μη μας προσέχουν, ζώντας και ψευτοζώντας.
Είχαμε τυραννία και χλιδή,
είχαμε φτώχεια και παραλυσία,
είχαμε ακόμη κάποιες αδικίες.
Ωστόσο πηγαίναμε ζώντας,
ζώντας και ψευτοζώντας.
Κάποτε μας λείπει το σιτάρι,
κάποιες Έχουμε καλή σοδειά,
τον Ένα χρόνο Έχουμε βροχές,
τον άλλο χρόνο αναβροχιά,
τον ένα χρόνο τα μήλα περισσεύουν,
τον άλλο χρόνο λείπουν τα δαμάσκηνα.
Ωστόσο πηγαίναμε ζώντας,
ζώντας και ψευτοζώντας.
Γιορτάσαμε τις γιορτές,
πήγαμε στην εκκλησιά,
φτιάξαμε μπύρα και μηλίτη,
μαζέψαμε ξύλα για το χειμώνα
κουβεντιάσαμε στη γωνιά του τζακιού,
κουβεντιάσαμε στη γωνιά του δρόμου,
κουβεντιάσαμε κι όχι πάντα ψιθυριστά,
ζώντας και ψευτοζώντας.
Είδαμε γάμους, γέννες και θανάτους,
Είχαμε σκάνδαλα λογής-λογής,
είχαμε φόρους που μας βασάνιζαν,
είχαμε γέλια και κουτσομπολιά,
εξαφανίστηκαν πολλές κοπέλες
ανεξήγητα, και κάποιες που δεν είτανε γι αυτά.
Όλοι μας είχαμε τους ατομικούς μας τρόμους,
τους ιδιαίτερους Ίσκιους μας,
τους μυστικούς μας φόβους.
Μα τώρα ένας μεγάλος φόβος Έπεσε πάνω μας,
φόβος όχι του ενός μα του πλήθους,
'ενας φόβος σάν τη γέννηση και το θάνατο,
όταν βλέπουμε τη γέννηση
και το θάνατο μόνους
μέσα σε ένα κενό, κατάμονους,
Φοβούμαστε ένα φόβο
πού δε μπορούμε να γνωρίσουμε
που δε μπορούμε ν' αντικρίσουμε,
που κανείς δεν καταλαβαίνει,
κι oι καρδιές βίας ξεριζώνονται,
το μυαλό μας ξεφλουδίζεται
σαν τις φλούδες κρεμμυδιού,
και ο εαυτός μας χαμένος χαμένος
-σ' έναν μελικό φόβο
που κανείς δεν καταλαβαίνει.

Ω Θωμά Αρχιεπίσκοπε,
Ω Θωμά Δέσποτα μας, άφησε μας
κι άφησε μας να μείνουμε
μέσα στην ταπεινής
την ξεθωριασμένη κορνίζα της ύπαρξης μας,
Άφησε μας μη μας ζητάς ν' αντισταθούμε
στη μοίρα του σπιτιού,
στη μοίρα του Αρχιεπίσκοπου,
στη μοίρα τον κόσμου,
Αρχιεπίσκοπε, σίγουρος
κι ασφαλισμένος για το πεπρωμένο σου,
άφοβος μέσα στους ίσκιους,
τάχα λογάριασες τι ζητάς
λογάριασες τι σημαίνει για το μικρό λαό,
τον τραβηγμένο μέσα στ' αχνάρι του πεπρωμένου.
το μικρό λαό που ζει μέσα σε μικροπράματα,
το τέντωμα του νου
τον μικρόν λαόν που αντιστέκεται
στη μοίρα του σπιτιού,
στη μοίρα τ' αφέντη του,
στη μοίρα του κόσμου ;
Ω Θωμά, Αρχιεπίσκοπε, άφησε μας,
άφησε μας, άφησε το Λονδίνο το σκυθρωπό,
και κάνε πανιά για τη Γαλλία.
Θωμά Αρχιεπίσκοπε μας,
Αρχιεπίσκοπε μας έστω και στη Γαλλία.
Θωμά Αρχιεπίσκοπε, σήκωσε τ' άσπρο πανί
ανάμεσα στη στάχτη του ουρανού
και το πικρό το πέλαγο, άφησε μας,
άφησε μας για τη Γαλλία.

Β.
Λαγάρισε τον αέρα ! Καθάρισε τον ουρανό!
Πλύνε τον άνεμο !
Χώρισε την πέτρα από την πέτρα και πλύνε τις.
Βρώμικη η γης, βρώμικο το νερό,
τα ζωντανά μας κι εμάς μας μόλεψε το αίμα.
Το αίμα βροχή μου τύφλωσε τα μάτια.
Πού είναι η Αγγλία ; Πού είναι το Κέντ ;
Πού είναι η Καντερβουρία ;
Ω μακριά μακριά μακριά μακριά στα περασμένα
και πλανιέμαι σε τόπο γεμάτο ξερά κλαδιά :
αν τα τσακίσω, ματώνουν..
πλανιέμαι σε τόπο γεμάτο πέτρες ξερές :
αν τις αγγίξω, ματώνουν.
Πώς, πώς θα μπορέσω να γυρίσω ποτέ
στις απαλές γαλήνιες εποχές ;
Νύχτα μείνε μαζί μας, σταμάτησε ήλιε,
κρατήσου εποχή,
να μην έρθει η μέρα, να μην έρθει η άνοιξη.
Πώς να κοιτάξω τη μέρα και τα κοινά της αντικείμενα,
και να τα ιδώ βαμμένα στο αίμα, πίσω από το αίμα
που πέφτει σαν παραπέτασμα ;
Τίποτε δε γυρέψαμε να γίνει.
Καταλαβαίναμε την ατομική καταστροφή,
την προσωπική ζημιά, τη γενική μιζέρια,
ζώντας και ψευτοζώντας τον τρόμο
τη νύχτα που τελείωνα στην πράξη την καθημερινή,
τον τρόμο τη μέρα που τελειώνει στον ύπνο
αλλά η κουβέντα στης αγοράς το χέρι στη σκούπα,
το νυχτερινό σώριασμα της στάχτης,
το ξύλο στη φωτιά την αυγή,
σ' αυτές τις πράξεις σταματούσαν τα βάσανα μας.

Είχε το σύνορο της κάθε φρίκη
είχε ένα κάποιο τέλος κάθε λύπη :
δε μένει καιρός στη ζωή να θλίβεσαι πολύ.
Μα τούτο, τούτο είναι Έξω απ' τη ζωή,
έξω από τον καιρό, παρούσα αιωνιότητα
της αδικίας και του κακού.

Μας βρώμισε μια λέρα
που δε μπορούμε να καθαρίσουμε
μέσα στο υπερφυσικό σκουλήκιασμα,
δεν είμαστε μόνο εμείς, δεν είναι το σπίτι,
δεν είναι η πολιτεία μολεμένη,
ο κόσμος ολάκερος είναι βρωμερός.
Λαγάρισε τον αέρα ! Καθάρισε τον ουρανό !
Πλύνε τον άνεμο !
Χώρισε την πέτρα από την πέτρα
χώρισε το δέρμα από το χέρι
χώρισε το μυώνα από το κόκαλο,
και πλύνε τα, Πλύνε την πέτρα,
Πλύνε το κόκαλο, Πλύνε το μυαλό,
Πλύνε την ψ υ χ ή, Πλύνε τα... Πλύνε τα !

Τ.S. ELIOT
ΔΥΟ ΧΟΡΙΚΑ
Ελληνική απόδοση ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ

Από "Τα Νέα Γράμματα",
αρ. 11 Νοέμ. 1935, σ. 607-611
από  http://lalunapiena.blogspot.com/2010/02/t-s-eliot.html

Τρίτη 3 Ιανουαρίου 2012

Ποίηση, ατομικότητα, πολιτική

Francisco de Goya, Reading

 ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΙΕΤΡΟ ΙΝΓΚΡΑΟ «Η ΑΓΑΝΑΚΤΗΣΗ ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ»*

 του Νικόλα Σεβαστάκη

από την ΕΠΟΧΗ, 1.1.12

Μια από τις ωραιότερες συλλογές του Τάσου Λειβαδίτη είναι το Μικρό βιβλίο για μεγάλα όνειρα. Παραφράζοντας τον τίτλο, θα ισχυριστώ ότι οι σκέψεις του Ινγκράο που έχουμε τη χαρά να παρουσιάζουμε σήμερα, φτιάχνουν ένα μικρό βιβλίο για μεγάλα πράγματα, ένα ολιγοσέλιδο κείμενο που ανοίγει, ωστόσο, πολλά και κυρίως σημαντικά ερωτήματα. Βρισκόμαστε μπροστά στον στοχασμό ενός σχεδόν αιωνόβιου, που έχει ωστόσο το χάρισμα να εκφέρει ή να υπαινίσσεται αλήθειες εξαιρετικά σύγχρονες, με την ουσιαστική κριτική σημασία της λέξης, όχι με την έννοια μιας σκέψης αγχωμένης μην απομείνει πίσω από τις εξελίξεις.

Και για να προχωρήσω ένα βήμα, δεν πρόκειται απλώς για απάντηση στη μπροσούρα του Στεφάν Εσέλ «Αγανακτήστε». Oι αναφορές στο πολυσυζητημένο κείμενο του παλιού Γάλλου αντιστασιακού είναι ένα από τα πολλά σημεία στα οποία απαντά ο Ινγκράο. Μπορεί όμως να μην είναι και το σημαντικότερο. Διαλέγω μια από τις φράσεις που πιστεύω ότι μας εισάγει καλύτερα στο στίγμα της κατάθεσης του ιταλού διανοούμενου και πολιτικού:

Στην πραγματικότητα -λέει- εντάχτηκα ολόκληρος μέσα στην πολιτική. Όμως δεν υπήρξα ποτέ μόνο αυτό. Άρα είμαι διχασμένος ανάμεσα στο να είμαι μέσα στην πολιτική, από κάθε άποψη, και στη συνειδητή άρνηση της αποδοχής του μέτρου της, της λογικής της; Πιθανόν.

Ας ξανασκεφτούμε ποιος μιλάει εδώ. Μιλάει λοιπόν ένας άνθρωπος που το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του έδρασε και λειτούργησε μέσα στους θεσμούς ενός κινήματος, αλλά και ενός πολιτικού συστήματος (βουλευτής, πρόεδρος κοινοβουλευτικής ομάδας, αλλά και πρόεδρος της ιταλικής Βουλής). Μιλάει ένας άνθρωπος που υπήρξε κατεξοχήν οργανωμένος και δεν είχε, τυπικά τουλάχιστον, καμιά σχέση με εμπειρίες αιρετικής περιθωριακότητας όπως αυτές εκφράστηκαν στον εικοστό αιώνα από τη μια ή άλλη αποκλίνουσα αισθητική θέση. Ο Iνγκράο ποτέ δεν υπήρξε Παζολίνι, με την έννοια ότι ποτέ δεν δημιούργησε «σκάνδαλο» στον χώρο του ή έξω από αυτόν, στην ευρύτερη ιταλική πολιτική και πνευματική ζωή. Ο Ινγκράο λοιπόν ο κομματικός, το παλιό στέλεχος του ιταλικού κομμουνισμού αφήνει να καταλάβουμε ότι υπήρξε και συνεχίζει να είναι κάτι άλλο από μια πολιτική προσωπικότητα. Ρίχνει στο τραπέζι κάποιες αναπάντεχες σημασίες και ένα είδος αυτοβιογραφικού σχολίου που φωτίζει διαφορετικά το πολιτικό οδοιπορικό ενός κομμουνιστή. Μιλάει για την πρακτική της αμφιβολίας, για τη σημασία της ατομικότητας, για τις δύσκολες και περίπλοκες σχέσεις ανάμεσα στον προσωπικό κόσμο και στη συλλογική πολιτική δράση.

Και όλα αυτά έχουν τη σημασία τους. Όχι όμως τόσο ως θραύσματα μιας ατομικής βιογραφίας, αλλά ως μελήματα κάθε αριστερής σκέψης, ως ερωτήματα που, όπως και αν το δούμε, παραμένουν αναπάντητα μέσα στην περιπετειώδη ιστορία των αριστερών εγχειρημάτων και των ανατρεπτικών στρατεύσεων.

Παρένθεση. Δεν πρόκειται καθόλου, όπως διάβασα πρόσφατα στον επικριτικό σχολιασμό για το βιβλίο, για «ελιτίστικες φιλοσοφίες» και ποιητικές «αοριστολογίες» που δεν έχουν καμιά χρησιμότητα για το κίνημα και τον αναστοχασμό του. Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα, μπορεί να συναντά κανείς τέτοιου είδους χρησιμοθηρικές και στεγνές αποφάνσεις που αναπαράγουν τις χειρότερες πλευρές της Αριστεράς. Εννοώ μια εργαλειακή αντίληψη για τη σκέψη, μια νοοτροπία που αναζητεί στη σκέψη του ενός ή άλλου μόνο ηθικοπλαστικές απαντήσεις και όχι ερωτήματα, μόνο συνταγές έτοιμης δράσης και όχι ανοίγματα στην πολυπλοκότητα της ζωής και της δραστηριότητας των υποκειμένων. Θα μπορούσε, φυσικά, να διαβάσει τις σκέψεις αυτές σαν μια παραλλαγή σε ένα γνωστό θέμα. Το θέμα είναι η ένταση η οποία εμφανίζεται μεταξύ του ορθολογικού πολιτικού όντος και της ποιητικής ευαισθησίας και ευρύτερα η σύγκρουση μεταξύ της λογικής του πολιτικού αγώνα ή της κοινωνικής στράτευσης και της ατομικότητας, των προσωπικών ευαισθησιών. Κατ’ αυτό τον τρόπο η στροφή του γηραιού Ινκράο προς τον λόγο της ποίησης θα μπορούσε ενδεχομένως να θεωρηθεί και ως αναμέτρηση με την πολιτική ήττα. Γιατί όχι και ως μια στρατηγική μετριασμού του μεγάλου ηθικού κόστους αυτής της ήττας που υπήρξε και προσωπική.

Η σιωπή ως άλλη μορφή δράσης

Υπάρχουν σημεία στις απαντήσεις του που ευνοούν τη συσχέτιση μεταξύ της εμπειρίας της πολιτικής ήττας και της προσφυγής στον ποιητικό λόγο. Σε αυτή την περίπτωση, η έμφαση που βλέπουμε να αποδίνει στην εσωτερικότητα ή στην σιωπή (στη σιωπή ως μια άλλη μορφή δράσης ) θα ήταν απλώς επιβεβαίωση ενός χάσματος. Αυτού που χωρίζει την επικράτεια των χαμηλών τόνων [ την ποίηση] και τον χώρο της διαπάλης με σκοπό τη νίκη [την πολιτική].

Αλλά ο Ινγκράο υπενθυμίζει διαρκώς στους συνομιλητές του την πρακτική της αμφιβολίας. Σαν να λέει: μη βιάζεστε να φτάσετε σε ένα οριστικό συμπέρασμα, σε μια ασφαλή εξήγηση της σχέσης ανάμεσα στους κυματισμούς του προσωπικού βιώματος και στο πεδίο μιας μακρόχρονης πολιτικής δέσμευσης. Δίνει δηλαδή κάποια κλειδιά για να αισθανθούμε ότι αυτή η σχέση ήταν ανέκαθεν πολύ πιο αινιγματική από όσο θα ήθελε ο αριστερός κοινωνιοκεντρισμός και ο φιλελεύθερος ιδεαλιστικός ατομικισμός. Και τα κλειδιά αυτά είναι ελεγειακά και χαμηλών τόνων, δεν έχουν δηλαδή το στιλ που θα άρεσε σε εκείνον που ταυτίζει την αριστερή πνευματικότητα με μια κάπως χαζοχαρούμενη και δίχως αίσθηση του τραγικού ορμητικότητα.

Παρά λοιπόν τον πειρασμό της εύκολης ερμηνείας, λίγο ψυχολογικής ή λίγο πολιτικής, νομίζω ότι η πρακτική της αμφιβολίας, έτσι όπως την αντιμετωπίζει ο Ινγκράο, δεν είναι ο γνωστός σκεπτικισμός απέναντι σε μια πολιτική ταυτότητα η οποία κρίνεται, εκ των υστέρων, «προβληματική». Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, η ανακάλυψη, από την πλευρά του, της ελευθερίας που προσφέρει η άσκηση της ποίησης, δεν έρχεται να αντιπαρατεθεί στις συγκρουσιακές ποιότητες της αγωνιστικής πολιτικής. Αντίθετα, η αισθητική και πνευματική καλλιέργεια φαίνεται να διαθέτουν μια δική τους, αυτόνομη αντήχηση, μια δική τους ηθική νομιμότητα πέρα από τη διάσταση της σύγκρουσης και του κοινωνικού ανταγωνισμού. Απαντούν δηλαδή σε εκείνες τις διαστάσεις της ύπαρξης, οι οποίες είναι αδύνατο να στεγαστούν στους θεσμούς και στις πρακτικές της πολιτικής.

Η ανακάλυψη του ποιητικού λόγου

Η ανακάλυψη του ποιητικού, δηλαδή μιας γλώσσας που μπορεί να πει αυτά που καμια άλλη γλώσσα δεν μπορεί να εκφράσει, προσφέρεται εντέλει ως ένα παράδοξο συμπλήρωμα του μακρόχρονου πολιτικού πάθους. Αυτή η άλλη σοφία, η οποία εκφράζεται με τη γλώσσα της ποίησης, δεν συνιστά μεταστροφή ως προς αυτό το πολιτικό πάθος, το οποίο έχει ως αφετηρία την εξέγερση του υποκειμένου, ήδη από την νεότητά του, για τις ανισότητες και την κοινωνική βία του κόσμου που το περιστοιχίζει. Πίσω από την ανατίμηση της ποίησης (η οποία όπως ομολογεί τον ενδιέφερε ήδη στη νεότητά του) ο Ινγκράο θέτει τα πιο δύσκολα ερωτήματα, τα οποία δεν αφορούν μόνο την ποίηση αλλά την ίδια τη δράση: μπορεί, για παράδειγμα, να υπάρξει συλλογικός πολιτικός ορίζοντας αγώνα που να αναγνωρίζει, δίχως τσιγκουνιές και καχυποψίες, την πολυμέρεια των ατομικών υποκειμένων, που να κατανοεί το γεγονός ότι τα ανθρώπινα όντα είναι πολλαπλότητες παθών και ενδιαφερόντων; Μπορεί να υπάρξει πολιτικό υποκείμενο ικανό να αναγνωρίζει ότι τα άτομα δεν είναι απλώς φορείς καθηκόντων και λειτουργικών ρόλων σε ένα σχέδιο, αλλά σύνθετες, αντιφατικές και «ασυνεπείς» μοναδικότητες; Μπορεί να υπάρξει πέρα από μια πολιτική της κοινωνικής και ταξικής χειραφέτησης και μια αριστερή κουλτούρα της ατομικής ελευθερίας, της ποιοτικής ατομικής αυτονομίας;

Άτομα, ελευθερία και πολιτική δράση

Μήπως άραγε και η ηγεμονική επικράτηση του φιλελευθερισμού και των διαφόρων μορφών καταναλωτικού ατομικισμού στον ύστερο εικοστό αιώνα έχει να κάνει και με το γεγονός ότι τα ριζοσπαστικά εγχειρήματα έδειξαν δυσκαμψία στο να καταξιώσουν τη σημασία της ελευθερίας σε όλα τα επίπεδα, και ως προς τη σχέση των ατόμων με τους θεσμούς και τα μοντέλα της αριστερής πολιτικής δράσης; Μήπως η γνωστή σαθρή «ατομικιστική ιδεολογία» με την οποία συνδέθηκε η νεοφιλελεύθερη αντεπανάσταση εδώ και δεκαετίες αξιοποίησε τα κενά ή τις απίστευτες στρεβλώσεις στη σχέση της Αριστεράς με την ελευθερία, με την ελευθερία ως τολμηρή άσκηση της αμφιβολίας; Αρκεί να διαβάσει κανείς την ανακοίνωση του ΚΚΕ για τον θάνατο του Κιμ Γιονγκ Ιλ και τη Βόρειο Κορέα για να μελαγχολήσει και να θυμώσει.

Προφανώς δεν υπάρχει απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα. Και ούτε ο Ινγκράο δίνει απαντήσεις, πράγμα ασφαλώς εκνευριστικό για κείνους που ζητούν από κάθε αποτύπωμα σκέψης να τους λύσει όλα τα θεωρητικά, για να μην πω όλα τα κοσμοθεωρητικά τους, προβλήματα.

Και για να έλθω στο θέμα της αγανάκτησης. Το γεγονός είναι ότι οι νέες μορφές κοινωνικού αγώνα, ο γαλαξίας των νέων μορφών δημοκρατικής κινητοποίησης, σχετίζεται και με αυτό το ερώτημα για τα όρια της ολικής δέσμευσης σε ένα πολιτικό πάθος όπως αυτό που χαρακτήρισε τη γενιά του Ινγκράο. Από πολλές απόψεις μοιάζει αδύνατο ένα συλλογικό πολιτικό εγχείρημα που θα αγνοεί την εξατομίκευση των ανθρώπων, τη σημασία που έχει η πλουραλιστική προσωπική ταυτότητα των συγχρόνων ως διασταυρώσεων ετερογενών ηθικών και πολιτιστικών οριζόντων.

Αριστερός, λέει ουσιαστικά ο Ινγκράο, είναι αυτός o οποίος επιδιώκει τη συνάντηση των ηθικών συναισθημάτων ( όπως είναι η αγανάκτηση και ο θυμός με τις σκανδαλώδεις αδικίες) με μια πολιτική ορθολογικότητα, με μια προοπτική μετασχηματισμού του πάνω και του κάτω, των θεσμών και των ηθών, του κράτους και των κοινωνικών πρακτικών. Όχι μέσα από την υποταγή της πολιτικής στα ηθικά πάθη, ούτε, όμως, και με αυτονόμηση της πολιτικής-εκλογικής μηχανής από αυτούς που καλείται να αντιπροσωπεύσει.

Πολιτική και ηθικό πάθος

Στην πρώτη περίπτωση έχουμε ένα είδος αποσπασματικού συναισθηματικού κινήματος, το οποίο, όσο πολύτιμη και αν είναι η συμβολή του στην αναζωογόνηση των κοινωνικών αγώνων, δεν μπορεί να γεννήσει, από μόνο του, ένα πολιτικό σχέδιο. Στη δεύτερη περίπτωση, η πολιτική λειτουργεί ως αποξενωτική ανάθεση, ως αποτυχημένη ή κακή εκπροσώπηση η οποία διαιωνίζει τη διαίρεση ανάμεσα σε μια διαλυμένη κοινωνία και στις κυβερνώσες ελίτ. Η ακραία εκδοχή αυτής της αποξενωτικής ανάθεσης -η οποία καταργεί την ίδια τη σχέση εκπροσώπησης διαστρέφοντας ακόμα και τη φιλελεύθερη λογική- είναι η ανάδυση του τεχνοκράτη, η διακυβέρνηση των ειδικών. Είναι δηλαδή αυτό που προτείνεται από σήμερα από διάφορες πλευρές για τη διαχείριση της έκτακτης ανάγκης.

Η κατεύθυνση προς την οποία κινείται η σκέψη του Ινγκράο δεν είναι η παραδοσιακή αλλεργία της «ορθολογικής Aριστεράς» προς όλες τις ευαισθησίες που δεν ελέγχει ή δεν κατανοεί, προς καθετί που δεν παίζει στο δικό της πεδίο και με τους δικούς της όρους. Εκτιμά συγχρόνως ότι ακόμα και αν αλλάζουν όλα, οι γλώσσες της στράτευσης, η σχέση μεταξύ των ατόμων και των θεσμών, τα πολιτιστικά και κοινωνικά πρότυπα, υπάρχει κάτι θεμελιώδες το οποίο παραμένει ως ανάγκη: η αγανάκτηση (και η σύγκρουση με όλα όσα συνιστούν την αιτία της αγανάκτησης) μπορεί να είναι μόνο η μία όψη μιας αγωνιστικής διαδικασίας, της αριστερής διαμόρφωσης συνείδησης. Τα ηθικά συναισθήματα και η σύγκρουση δεν μπορούν να είναι το κέντρο μιας στάσης, αλλά ένα στοιχείο, σημαντικό φυσικά, μιας συνολικότερης στάσης της οποίας το νόημα πρέπει να αναδημιουργήσουμε, ο καθένας με τα υλικά που έχει, με τις ανάγκες, τις περιστάσεις και τους ιδιαίτερους όρους που του έτυχαν.

Όταν το νόημα, είτε αφορά την πολιτική είτε αφορά την προσωπική μας ταυτότητα, δεν είναι δοσμένο, δεν είναι αδιαμφισβήτητο και εξασφαλισμένο, αισθανόμαστε δυσφορία. Αισθανόμαστε ακόμα ότι αυτός που μας το λέει αυτό, δεν ικανοποιεί την ανάγκη μας για περισσότερη βεβαιότητα, για εξιχνίαση των όσων, μυστήριων και ακατανόητων, συμβαίνουν στον κόσμο και μας επηρεάζουν.

Αλλά από μια άλλη άποψη αυτός που μας απευθύνεται σε μια κάπως παράξενη γλώσσα και όχι με τον συνηθισμένο προτρεπτικό τόνο της υψηλότονης διακήρυξης, μπορεί να είναι περισσότερο έντιμος με τη συνθήκη στην οποία βρισκόμαστε σήμερα στην εποχή της κρίσης και της βίας της. Σε αυτή τη συνθήκη, η μια πλευρά είναι η εκ νέου επινόηση της σύγκρουσης η οποία τρέφεται από τον κοινωνικό θυμό, το αίσθημα της αδικίας. Η άλλη πλευρά ή μια άλλη ζωτική ανάγκη αφορά τη δυνατότητά της κατάφασης, την αναζήτηση τρόπων ώστε η κρίση να μην μας κάνει πιο ρηχούς και στεγνούς, να μην μας μετατρέψει σε μίζερες, πνευματικά και αισθητικά, μηχανές.

Ένα ποίημα του Ρίτσου υπαινίσσεται αυτή τη σχέση μεταξύ της κατάφασης που συνδέει την ατομικότητα με τον κοινό κόσμο, το δικό μου με το εμείς, με έναν τρόπο που θα άρεσε στον Ινγκράο:

Ανάμεσα σε τόσες αρνήσεις
Βρήκε μια λέξη καταφατική
δική του –
αυτήν που ανήκει
σε όλους μας


* Εκδόσεις Εύμαρος,
μετάφραση Τόνια Τσίτσοβιτς, πρόλογος Μιχάλης Ψημίτης, 2011

Δευτέρα 2 Ιανουαρίου 2012

Ο Μπραντ μονολογεί

Pieter Bruegel the Elder, Storm at Sea - detail ,1569, via Wikimedia

ΜΠΡΑΝΤ
 
Χιλιάδες άνθρωποι μ’ ακολουθούσαν κι ούτ’ ένας δεν είχε το θάρρος ν’ ανεβεί ως την κορφή. Όλοι ζητούσαν μια καλύτερη μέρα... Κραυγή πολέμου καλούσε τις ψυχές σε μια υπέρτατη μάχη. Μα η θυσία... η θυσία τους τρόμαξε. Η θέληση, αδύνατη, τους εγκατέλειψε. Μια φορά που ένας πέθανε για όλους... μπορούμε νάμαστε ξετσίπωτα άνανδροι.
 
(Σωριάζεται σε μια πέτρα και κοιτάζει γύρω του σα ζαλισμένος)
 
Νωρίς γνώρισα το φόβο. Η φρίκη όρθωνε τα μαλλιά μου... Φώναζα… ούρλιαζα, σαν όλα τα παιδιά, μπαίνοντας στη σκοτεινή κάμαρα. τη στοιχειωμένη. Μα ησύχαζα την καρδιά μου με την ιδέα, πως όξω βασιλεύει το φως... πως αυτά τα σκοτάδια ήταν εξ αιτίας που τα παράθυρα μέναν κλειστά... Μόλις ανοίξει η πόρτα, συλλογιζόμουν, η καλοκαιριάτικη μέρα θα χυμήξει χαρούμενη και θριαμβευτική... τι πικρή απάτη !... Όξω, βασίλευε η νύχτα... Η νύχτα, που τυλίγει άντρες, γυναίκες και παιδιά.
 
(Σηκώνεται ξαφνικά)
 
Βλέπω μαύρα φαντάσματα, που σκίζουν τον αέρα, όμοια με συνοδεία κολασμένων. Ήρθαν οι καιροί που το σίδερο πρέπει να νικήσει το ξύλο. Βλέπω την ανταρσία σ’ όλη της την ασκήμια... Αφτιά κουφά στην προσευχή και στις διαταγές. Χλωμοί, ακούν τον θόρυβο του όχλου και θαρρούν πως ασφαλίζονται από τον κίνδυνο μένοντας άπραχτοι. Πού είναι λοιπόν το ουράνιο τόξο στο Μαγιάτικο χωράφι; Πού είναι η τρίχρωμη σημαία, που κυματίζει στο κατάρτι και μαστίζει τον άνεμο με τους ήχους των λαϊκών τραγουδιών; Τι όφελος, αν ο δράκος δεν τολμάει να δείξει τα δόντια του; Το καράβι που, βουλιάζει, σηκώνει την άσπρη σημαία, σημάδι του κινδύνου... Μα ήρθαν καιροί πιο σκληροί! Οπτασίες φοβερώτερες φωτίζουν τη νύχτα του μέλλοντος. Ο μαύρος καπνός του βρετανικού λιγνίτη, απλώνεται, σα βαρύ σύννεφο πάνω στο χώμα και λερώνει το δροσερό χορτάρι. Ανακατωμένος με σάπιες απόπνοιες, σούρνεται πνίγοντας τα ευγενικά βλαστάρια... Σκεπάζει το φως της μέρας.... Καθώς άλλοτε η πύρινη βροχή έθαψε τις καταραμένες πολιτείες. Η ράτσα μπαστάρδεψε!  Ακούεται ο βαρύς ήχος, που κάνουν οι στάλες νερού καθώς πέφτουν κάτω από τις στοές του ορυχείου. Εκεί, με το κορμί και την ψυχή σκυμμένη... μια μάζα από νάνους εργατικούς, δουλεύουν χωρίς ανάπαυση, για να λυτρώσουν το σκλαβωμένο μέταλλο... το χρυσάφι... το ψεύτικο και λαμπρό, που ανάβει τα μάτια τους από λαχτάρα. Η ψυχή τους είναι άλαλη... Το στόμα τους χωρίς χαμόγελο... Η καρδιά τους δε ματώνει πια από τον πόνο του αδερφού. Μπορείς να τους λυώσεις χωρίς να ξυπνήσεις μέσα τους το λιοντάρι. Αυτή η γενιά σφυρηλατεί, λιμάρει και κόβει το νόμισμα... Οι άγγελοι του φωτός τους απαρνήθηκαν... Να, πως κατάντησε αυτή η ράτσα, που ξέχασε, ότι πρέπει να θ έ μ ε κι όταν ακόμα δεν έχουμε δύναμη. Όμως ήρθαν καιροί ακόμα χειρότεροι. Φοβερώτερες οπτασίες φωτίζουν τη νύχτα του μέλλοντος. Το συμφέρο, σα λύκος ορθώνεται πάνω στη γη... Γαυγίζει, κοροϊδεύει και φοβερίζει τον ήλιο του Λόγου. Κραυγή συναγερμού αντήχησε ως το βορρά και προκαλεί σε αντίσταση. Μα ο χλωμός νάνος κάνει γκριμάτσες και πισωδρομάει... «Δεν είναι δική μου δουλειά» λέει... «Άλλοι λαοί ας αντισταθούνε... Δεν έχουμε αίμα για χύσιμο... ούτε όρεξη να παλαίψουμε για την αλήθεια... Δεν άδειασε για μας το ποτήρι Κείνος... κι ούτε πλήγωσε για μας το μέτωπό του με το αγκάθινο στεφάνι... Η λόγχη του Ρωμαίου δεν τρύπησε το πλευρό Του για χάρη μας... ούτε τα χέρια Του και τα πόδια Του με καρφιά... Δε σήκωσε για μας το σταυρό... Ο δικός μας ρόλος είναι όμοιος με κείνου που Τον χτύπησε με το λουρί κι έρριξε πάνω στους ώμους Του τον κόκκινο μανδύα.»
 
(Πέφτει πάνω στο χιόνι και σκεπάζει το πρόσωπό του με τα χέρια του. Σε λίγο σηκώνεται και κοιτάζει γύρω του)
 
Μην ονειρεύτηκα; Ξύπνησα τώρα;... Γύρω μου όλα είναι σκιά και ομίχλη... Όσα είδα ως τώρα μην ήσαν φαντάσματα της άρρωστης σκέψης μου; Χάθηκε λοιπόν η θεία μορφή, που η ανθρώπινη ψυχή πλάσθηκε καθ’ ομοίωσή της, ο θείος νους νικήθηκε;
 
(Αφουγκράζεται)
 
Μου φαίνεται πως ακούω τραγούδι... 

ΕΡΡΙΚΟΣ ΙΨΕΝ
Μ Π Ρ Α Ν Τ
Πράξη Πέμπτη, Σκηνή Πρώτη, Εικόνα Τρίτη.
Ο Μπραντ μονολογεί.
Μετ: Ε. ΡΟΜΠΑΚΗΣ