Call me Ishmael.

ο Χέρμαν Μέλβιλ, πέθανε σαν σήμερα το 1891

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι
ΑΜΥΔΡΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ
ΣΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΟΡΙΖΟΝΤΑ

το ταξίδι του Πίκουοντ

Λέγε με Ισμαήλ. Πριν από μερικά χρόνια -δεν έχει σημασία πόσο ακριβώς - έχοντας λίγα ή καθόλου χρήματα στο πουγκί μου και τίποτα ιδιαίτερο που να μ' ενδιαφέρει στη στεριά, σκέφτηκα να ταξιδέψω λίγο στη θάλασσα και να δω το υδάτινο μέρος τού κόσμου. Είναι ένας τρόπος που έχω να διώχνω το σπλήνιασμα και να ρυθμίζω το κυκλοφοριακό.  Όταν πιάνω τον εαυτό μου να στραβώνει το στόμα· όταν μες στην ψυχή μου είναι Νοέμβρης υγρός, που ψιλοβρέχει· όταν πιάνω τον εαυτό μου να σταματάει άθελα μπρος σε φερετροπωλεία και να γίνεται ουραγός κάθε κηδείας που συναντώ· και ειδικά όταν οι υποχονδρίες μου με κυβερνούν τόσο, που χρειάζεται ένας δυνατός ηθικός φραγμός να με εμποδίσει να βγω επίτηδες στο δρόμο και μεθοδικά να ρίξω χάμω τα καπέλα τού κόσμου -τότε θεωρώ πως ήρθε πια η ώρα να μπαρκάρω, όσο πιο γρήγορα μπορώ. Είναι το δικό μου υποκατάστατο τού πιστολιού και τής σφαίρας. Με μια φιλοσοφική χειρονομία όλο μεγαλοπρέπεια ο Κάτων ρίχνεται πάνω στο σπαθί του· εγώ παίρνω ήσυχα το πλοίο. Δεν υπάρχει τίποτα το εκπληκτικό σ' αυτό. Αν το ήξεραν έφτανε· όλοι σχεδόν οι άνθρωποι, με τον τρόπο τους, αργά ή γρήγορα, θα έτρεφαν πάνω-κάτω τα ίδια αισθήματα με μένα για τον ωκεανό.

[...]

Εξάλλου παίρνω πάντα το πλοίο σα ναύτης, γιατί θεωρούν απαραίτητο να με πληρώνουν για τις σκοτούρες μου, ενώ δεν άκουσα ποτέ να πληρώνουν πεντάρα σε επιβάτες. Αντίθετα, οι ίδιοι οι επιβάτες πρέπει να πληρώνουν. Κι όλη η διαφορά στον κόσμο είναι ανάμεσα στο να πληρώνεις ή να πληρώνεσαι. Η πληρωμή είναι ίσως η πιο ενοχλητική τιμωρία που μας κληροδότησαν οι δυο κλέφτες τού παραδείσου. Αλλά ν α  π λ η ρ ώ ν ε σ α ι ! τι μπορεί να συγκριθεί μαζί του; Η περιποιητική δραστηριότητα που ένας άνθρωπος εισπράττει χρήματα προκαλεί πραγματικά κατάπληξη, έχοντας υπόψη πόσο στα σοβαρά πιστεύουμε πως το χρήμα είναι η ρίζα όλων των γήινων κακών και πως σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί ένας παραλής να μπει στον ουρανό. Ω πόσο πρόθυμα παραδινόμαστε στον όλεθρο!

Τέλος παίρνω πάντα το πλοίο σα ναύτης για την υγιεινή άσκηση και τον καθαρό αέρα τής κουβέρτας τού καμπουνιού. Γιατί, μια και σε τούτο τον κόσμο οι κόντρα άνεμοι είναι πολύ πιο ανώτεροι από τους πρίμους (αν δηλαδή δεν παραβείς ποτέ το αξίωμα τού Πυθαγόρα), επόμενο είναι η ατμόσφαιρα που αναπνέει ο Στόλαρχος στο κάσαρο, τις περισσότερες φορές, να είναι από δεύτερο χέρι, από τους ναύτες στο καμπούνι. Νομίζει πως αναπνέει πρώτος· δεν είναι όμως έτσι. Με τον ίδιο περίπου τρόπο ο λαός οδηγεί τους ηγέτες του σε πολλά άλλα πράγματα, την ίδια στιγμή που οι ηγέτες λίγο το υποπτεύονται. Γιατί όμως, μετά από τόσες φορές που μύρισα τη θάλασσα σα ναύτης εμπορικού πλοίου, να μου μπει τώρα στο μυαλό να κάνω ένα φαλαινοθηρικό ταξίδι; σ' αυτό, ο αόρατος αστυνομικός των Μοιρών που διαρκώς με επιβλέπει, που με παρακολουθεί κρυφά και με επηρεάζει με έναν ακατανόητο τρόπο -αυτός μπορεί να απαντήσει καλύτερα από κάθε άλλον. Δεν υπάρχει αμφιβολία λοιπόν πως η αναχώρησή μου γι' αυτό το φαλαινοθηρικό ταξίδι ήταν μέρος τού μεγάλου προγράμματος τής Θείας Πρόνοιας, που σχεδιάστηκε πριν από πολύ καιρό. Μεσολάβησε σαν ένα σύντομο ιντερμέτζο και σόλο ανάμεσα σε πλατύτερες θεατρικές παραστάσεις. Υποθέτω πως αυτό το μέρος τού «προγράμματος» πρέπει να έγραφε κάτι τέτοιο:

«Μεγάλος εκλογικός αγώνας για την Προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών.
»ΦΑΛΑΙΝΟΘΗΡΙΚΟ ΤΑΞΙΔΙ ΕΝΟΣ-ΚΑΠΟΙΟΥ ΙΣΜΑΗΛ.
»ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ».

Αν και δεν ξέρω γιατί ακριβώς αυτές οι σκηνοθέτισσες, οι Μοίρες, μού έδωσαν αυτό τον τιποτένιο ρόλο σε ένα φαλαινοθηρικό ταξίδι, όταν άλλοι πήραν μεγαλόπρεπους ρόλους σε υψηλές τραγωδίες, σύντομους κι εύκολους ρόλους σε κομψές κωμωδίες κι εύθυμους ρόλους σε φάρσες -αν και δεν ξέρω γιατί ακριβώς, τώρα ωστόσο, που φέρνω στο μυαλό μου όλα τα περιστατικά, θαρρώ πως βλέπω λιγό τα ελατήρια και τα κίνητρα που, με το να μου παρουσιαστούν επιτήδεια κάτω από ποικίλες μεταμφιέσεις, με κατάφεραν κι ανέλαβα να παίξω το ρόλο που έπαιξα, κολακεύοντάς με κι από πάνω με την αυταπάτη πως ήταν εκλογή τής απροκατάληπτης ελεύθερης βούλησής μου και της διορατικής κρίσης μου.

Κυριότερο από αυτά τα κίνητρα ήταν η ίδια η συντριπτική ιδέα τής μεγάλης φάλαινας. Ένα τόσο πελώριο και μυστηριώδες τέρας ξύπνησε όλη μου την περιέργεια. Μετά οι άγριες και μακρινές θάλασσες, όπου κυλούσε τον όγκο της που έμοιαζε με νησί· κι ακόμα οι ανεκλάλητοι, απερίγραπτοι κίνδυνοι της φάλαινας· αυτά, μαζί με όλα τα συνακόλουθα θαύματα, τα χιλιάδες παταγονιακά θεάματα και τους ήχους, με παράσυραν στην επιθυμία μου. Σε άλλους ανθρώπους, ίσως, τέτοια πράγματα δε θα ήταν πειρασμοί· εμένα όμως με βασανίζει μια αιώνια φαγούρα για πράγματα μακρινά. Μου αρέσει να ταξιδεύω σε απαγορευμένες θάλασσες και να βγαίνω σε παραλίες βαρβάρων. Μη αγνοώντας τι είναι καλό, βιάζομαι να γνωρίσω κάτι που να προκαλεί τρόμο, θα μπορούσα μάλιστα να έχω πολύ καλές σχέσεις μαζί του -μακάρι να με άφηναν-, αφού είναι πάντα φρόνιμο να έχει κανείς φιλικές σχέσεις με όλους τους ένοικους του τόπου που μένει.

Αυτά λοιπόν τα πράγματα ήταν η αιτία που καλοδέχτηκα το φαλαινοθηρικό ταξίδι· οι μεγάλες κλεισιάδες τού κόσμου των θαυμάτων άνοιξαν και, μες στις τρελές φαντασιώσεις που με παράσυραν στο σκοπό μου, δυο-δυο έπλεαν στα κατάβαθα τής ψυχής μου, ατέλειωτες πομπές τής φάλαινας και, καταμεσής ολωνών τους, ένα επιβλητικό κουκουλωμένο φάντασμα, σα λόφος από χιόνι στον αέρα.

...

Χέρμαν Μέλβιλ, Μόμπι-Ντικ ή η Φάλαινα, μτφ. Α.Κ.Χριστοδούλου, εκδ. Gutenberg

o Όρσον Γουέλς διαβάζει αποσπάσματα από τον Μόμπι-Ντικ :

Call me Ishmael.  Some years ago—never mind how long precisely—having little or no money in my purse, and nothing particular to interest me on shore, I thought I would sail about a little and see the watery part of the world.  It is a way I have of driving off the spleen and regulating the circulation.  Whenever I find myself growing grim about the mouth; whenever it is a damp, drizzly November in my soul; whenever I find myself involuntarily pausing before coffin warehouses, and bringing up the rear of every funeral I meet; and especially whenever my hypos  get such an upper hand of me, that it requires a strong moral principle to prevent me from deliberately stepping into the street, and methodically knocking people’s hats off—then, I account it high time to get to sea as soon as I can.  This is my substitute for pistol and ball.  With a philosophical flourish Cato throws himself upon his sword; I quietly take to the ship.  There is nothing surprising in this.  If they but knew it, almost all men in their degree, some time or other, cherish very nearly the same feelings towards the ocean with me.
...
Why did the old Persians hold the sea holy?  Why did the Greeks give it a separate deity, and own brother of Jove?  Surely all this is not without meaning.  And still deeper the meaning of that story of Narcissus, who because he could not grasp the tormenting, mild image he saw in the fountain, plunged into it and was drowned.  But that same image, we ourselves see in all rivers and oceans.  It is the image of the ungraspable phantom of life; and this is the key to it all.