Εκόψατε πάντα δεσμόν μετά της κοινωνίας, μετά του πολιτεύματος, μετά του τόπου...

Παλαιά Βουλή. Φωτογραφία. 1910-1915, από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των ΗΠΑ. Flickr. via στης Βουλής τα έδρανα

 του ΝOVALIS

ΑΥΓΗ, 11.11.11

Οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις της τελευταίας διετίας, με αποκορύφωση τον ευτελισμό και τη νόθευση των δημοκρατικών θεσμών από διευθυντήρια, παρασυναγωγές και οικονομικές ολιγαρχίες, μου έφεραν στον νου δύο κείμενα από τον -υποτίθεται- πολύ μακρινό 19ο αιώνα. Κατ' ανάγκη, θα επικεντρωθώ στα πιο καίρια αποσπάσματά τους. Το πρώτο ονομάζεται "Κατηγορητήριον του συστήματος" και γράφτηκε από τον Επαμεινώνδα Δεληγιώργη την εποχή του Όθωνα. Με τον όρο "σύστημα" στο κείμενο του Δεληγιώργη περιγράφεται όλο εκείνο το άθροισμα εξουσιών και παραεξουσιών που διαστρέβλωναν τη λαϊκή βούληση και εκβίαζαν, επωφελώς για τις συνιστώσες του, την παράταση μιας λαομίσητης διακυβέρνησης. Άξονας αναφοράς του συστήματος δεν ήταν τότε τα παράθυρα της μιντιακής διαπλοκής, αλλά το στέμμα.

Σύμφωνα με τον Δεληγιώργη, το σύστημα της εποχής του "νοθεύει και εκβιάζει την θέλησιν του λαού κατά τας εκλογάς, όπως αυθαιρέτως κυβερνά, αποξενώσαν άμα το έθνος πάσης εις τα δημόσια συμμετοχής, ενώ συγχρόνως εις αυτό επιρρίπτει το όνειδος της αποτυχίας του συνταγματικού πολιτεύματος, κλέπτον εν ταυτώ και συκοφαντούν τον Ελληνικόν λαόν. [...] Κατέστησε την Ελλάδα παλαίστραν των ευρωπαϊκών συμφερόντων, εχθρικώς αυτήν διαθέτον πότε μεν κατά της μιας, πότε δε κατά της άλλης των ευεργετίδων δυνάμεων". Δεν θα σας φαίνονται και τόσο άγνωστα όλα αυτά, ε;

Το δεύτερο κείμενο δημοσιεύτηκε από τον Αλ. Κουμουνδούρο στο "Ελεύθερον Πνεύμα" και έχει τον χαρακτηριστικό τίτλο "Η Καταιγίς". Είναι γραμμένο κατά την εποχή που κυβερνούσε ο Δημήτριος Βούλγαρης (επονομαζόμενος και "τζουμπές" ή "Αρταξέρξης"). Η Ελλάδα παράδερνε ανάμεσα σε ληστρικές οικονομικές ρυθμίσεις υπέρ των ξένων πιστωτών και των διάφορων Συγγρών, ενώ κόχλαζε η αγανάκτηση την λαϊκών στρωμάτων και της νεολαίας. Βεβαρημένος από τα "Λαυρεωτικά", την οικογενειοκρατία και το λεγόμενο "Ζήτημα των Τραπεζών" (τριμερής διαμάχη της Γενικής Πιστωτικής του Συγγρού, της Εθνικής και της Ιονικής), επιχειρεί το διάστημα 1873-1875 να εκβιάσει την αποδοχή της πολιτικής του με αυταρχικά μέτρα, συνταγματικές παραβιάσεις, κοινοβουλευτικές ταχυδακτυλουργίες και διαφθορά, από την οποία επωφελούνταν και οι παράγοντες που τον στήριζαν (όσο τον στήριξαν). Ο Κουμουνδούρος δεν είναι απαραιτήτως ο ανυστερόβουλος εκφραστής της λαϊκής ψυχής, συμπυκνώνει ωστόσο εξαιρετικά το αίσθημα αγανάκτησης του λαού και το πολιτικό κλίμα στη διάρκεια εκείνης της περιόδου (και, ίσως, όχι μόνο, τελικά): "Δεν βλέπουν τ' αποτελέσματα της επεμβάσεως, αλλά βλέπουν μόνον ότι δια του εγκλήματος κατώρθωσαν να φέρωσιν εις τον κοινοβουλευτικόν περίβολον δεκαπέντε-είκοσι βωβά πρόσωπα, έτοιμα να γονυπετήσωσιν ενώπιον της απλής νομικής δυνάμεως [...]. Νομίζουν ότι κατέβαλον το ελληνικόν φρόνημα και ότι ικανοποίησαν τους απανταχού Έλληνας δια του "έτσι θέλω!". Άθλιοι! Δεν ακούετε λοιπόν την καταιγίδα, ήτις βροντά πέριξ υμών; [...] Ο νους σάς λείπει, σάς έμεινε μόνον η φιλοδοξία. Κτίζετε τον πύργον της Βαβέλ, η σύγχυσις των γλωσσών αρχίζει, και το έργον σας θέλει κατακρημνισθή. Αγνοούμεν αν θα προφθάσετε να σκορπισθήτε. Δεν εννοείτε ακόμα τι κατορθώσατε. Προετοιμάσατε μια καταιγίδα και η καταιγίς έρχεται. Σεις αυτοί εκόψατε πάντα δεσμόν μετά της κοινωνίας, μετά του πολιτεύματος, μετά του τόπου. Υβρίσατε αιματωδώς τα πάντα, και η κοινωνία και το πολίτευμα και ο τόπος σας χρεωστούν μίαν τιμωρίαν. Θα την λάβετε. Ελάβατε τοιαύτην και άλλοτε, και τρέμετε την νέαν, ήτις έρχεται. [...] Αι καταιγίδες αυταί είναι άγγελοι της Νεμέσεως [...]. Ουαί υμίν, διότι η μήτηρ των είναι η κοινή συνείδησις, τροφός των η ιστορία και έργον των η φοβερά καθ' υμών ποινή. Δεν την φοβείσθε την ποινήν της συνειδήσεως και της ατιμώσεως. Θα την φοβηθείτε, και σάς το υποσχόμεθα".

Η λαϊκή αντίδραση απέναντι στα κοινοβουλευτικά πιόνια του Βούλγαρη έμεινε γνωστή ως "στηλιτικά", καθώς αποκλήθηκαν "στηλίτες", κατ' αναλογία με όσους αναγράφονταν σε ειδικές στήλες, επειδή στρέβλωναν, νόθευαν ή πρόδιδαν το δημοκρατικό πολίτευμα στην αρχαία Αθήνα. Για ιστορικούς και μόνο λόγους, σημειώνω ότι το 1876 η κυβέρνηση Βούλγαρη παραπέμφθηκε σύσσωμη για "αντιποίηση αρχής, πλαστογραφία και εκλογικές επεμβάσεις". Οι δύο γαμπροί του Βούλγαρη (πρώην υπουργοί) καταδικάστηκαν για δωροδοκίες και δωροληψίες. Αλλά αρκετά με τον 19ο αιώνα.