Σοσιαλισμός ή ο κόσμος θα καταστραφεί

γραμματόσημο του 1948 από την ΕΣΣΔ

ένθετο στη συνέντευξη με τον Στέφανο Στεφάνου, ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς, στην ΕΠΟΧΗ, 4.07.10. Τη συνέντευξη με τίτλο «Επί τριάντα χρόνια ο πολιτισμός ήταν πρωταρχικός για την αριστερά» πήρε η Ιωάννα Δρόσου.


Σοσιαλισμός δεν μπορεί να μην υπάρξει. Μα μετά 200, ή 500 χρόνια ο σοσιαλισμός, ή κάτι που θα είναι σαν το σοσιαλισμό, που δεν θα λέγεται ίσως σοσιαλισμός, θα έχει διαφορές και τα λοιπά, δηλαδή μία κοινωνία που θα διαχειρίζεται χωρίς διαμεσολαβητές τα ζητήματά της θα υπάρξει! Αλλιώς δεν μπορεί να συνεχιστεί η ζωή του ανθρώπου. Θα καταστραφεί η ανθρώπινη κοινωνία. Από εδώ και πέρα δεν είναι θέμα να αλλάξει ο διαχειριστής της κοινωνίας αλλά να καταργηθεί ο διαχειριστής. Και μόνο ένα σύστημα που θα μοιάζει ή θα είναι σοσιαλιστικό μπορεί να τον αντικαταστήσει. Για σκέψου πού θα οδηγήσει η αυτοματοποίηση μετά από 50 χρόνια; Αν εξακολουθεί να υπάρχει το μεροκάματο τότε, πού θα το βρίσκουν όταν όλα θα γίνονται μηχανικά; Μόνο στη συσκευασία; Και αυτή θα γίνεται μηχανικά. Μόνο στο φόρτωμα; Και αυτό θα γίνεται μηχανικά. Πώς βλέπεις τον άνθρωπο εκεί μέσα; Μια μηχανή μετά από χρόνια θα αντικαταστήσει είκοσι χειριστές. Ο καπιταλισμός δεν δίνει λύση, ενώ ένα σύστημα χωρίς εκμετάλλευση αντικαθιστά τη μισθωτή εργασία με την κοινωνική προσφορά. Άρα δεν υπάρχει άλλη λύση. Μόνο ο σοσιαλισμός που θα σέβεται τον άνθρωπο, τις ανάγκες του, τη φύση μέσα στην οποία ο άνθρωπος ζει και δημιουργεί μπορεί να υπάρξει. Γι'  αυτό είμαι αισιόδοξος...

Δηλαδή o σοσιαλισμός, η νέα, ελεύθερη και αυτοδιαχειριζόμενη κοινωνία είναι αντικειμενική, «υλική» ανάγκη. Μόνο που οι «λύσεις», οι μεταβολές στην κοινωνία δεν γίνονται με τη νομοτέλειεα των φυσικών φαινομένων: περνούν μέσα από τη συνείδηση, τη βούληση και προπαντών μέσα από τη συλλογική πράξη των ανθρώπων. Και αυτή καθορίζει την ποιοτική πληρότητα, το εύρος και το χρόνο της ποιοτικής μεταβολής. Και εδώ βρίσκεται ο ρόλος όσων επέλεξαν να κάνουν αισθητή την παρουσία -και τη συμβολή- τους στην κοινωνική μεταβολή. Και είναι κατεξοχήν ζήτημα «πολιτισμού» ο ρόλος αυτός. Γιατί όσο βασικό είναι να προωθούμε την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, όπως λέγαμε παλιά, άλλο τόσο, αν όχι πιο πολύ σοβαρό είναι το ζήτημα της αλλαγής της συνείδησης των ανθρώπων, που πρέπει να προωθούμε όχι μόνο με την ξερή διδασκαλία και τον προσυλητισμό, αλλά κυρίως με το παράδειγμα της συμπεριφοράς, την αξιωματική απαίτηση από τον εαυτό μας να προσεγγίζουμε στην πράξη το ιδανικό του σοσιαλιστικού πολίτη, του αυτοδιαχειριζόμενου παραγωγού, όχι του κήρυκα απλώς αλλά του «πραγματοποιού» των ιδανικών της συναδέλφωσης και της αλληλεγγύης, ως αντίδοτου στην πανδημία της παγκόσμιας λοίμωξης του ατομικού κέρδους πάση θυσία, και του «πατώ επί πτωμάτων για να επιτύχω». Και να θυμόμαστε πάντα: ο σοσιαλισμός είναι το μόνο κοινωνικό σύστημα, μετά το σύστημα της πρωτόγονης κοινότητας, που δεν μπορεί να ευδοκιμήσει παρά μόνο αν το θέλει η κοινωνία.

Απλώς εγώ δεν θα δω τίποτα από αυτά τα πράγματα, όπως έλεγε ο πατέρας μου στα τελευταία του «καλά εγώ δεν θα δω το δικό μας;». Περίμενε ο γερό-Δημητρός, ο πρόσφυγας, ο ξενομερίτης, εκείνο το κοινωνικό σύστημα, που θα απελευθερώσει τον άνθρωπο από όλες τις δουλείες, «το δικό μας» σύστημα από το 1926 που είχε ρίξει «κόκκινο» στην κάλπη ψηφίζοντας το «Μέτωπο Εργατών, Αγροτών και Προσφύγων».

Ύστερα από 35 χρόνια δεν έχω να αναρωτιέμαι σαν τον μπάρμπα-Δημητρό το 1975. Είμαι σίγουρος πως δεν θα το δω το «δικό μας». Έχω όμως όλο το δικαίωμα να ζητώ -«να ζητιανεύω», αν θέλεις από τους σημερινούς νέους να πάνε λίγο πιο μπροστά αυτό το κάρο, που σέρνουμε, χωρίς να βαρυγκομήσουμε τόσα χρόνια. Και μερικές φορές δεν το βλέπω να γίνεται... Να ξέρεις πόσο, με όλη μου την καρδιά, εύχομαι να κάνω λάθος... Πόσο αλήθεια το εύχομαι...