«Το μάθημα της ανατομίας του καθηγητή Τουλπ»

Ρέμπραντ, Το μάθημα της ανατομίας του καθηγητή Τουλπ

Freddy Alborta, The Passion of the Che

Βαγεγκράντε, 770 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λα Πας, βάση της Όγδοης Μεραρχίας, 10.00 το πρωί της 9ης Οκτωβρίου του 1967. Ο δημοσιογράφος Ερνέστο Γκονσάλες Μπερμέχο από την Ουρουγουάη συμβάλλει σ' αυτήν την ιστορία περιγράφοντάς μας το σκηνικό: «Ένα χωριό όπως και τόσα άλλα, με την κεντρική του πλατεία, μια στερεμένη πηγή, μια προτομή αφιερωμένη στη μνήμη κάποιου, λιθόστρωτα σοκάκια. Το δημαρχείο, με το ρολόι ρατιωτικοί, του σταματημένο αιωνίως στις 5.10 ποιος ξέρει ποιας μέρας, το φαρμακείο του Χούλιο Ντουράν· το κατάστημα Μοντεσκάρλος· το μαγαζάκι της δόνιας Έβα, που νοικιάζει και δωμάτια, και η εκκλησία, φυσικά, που αποκαλείται, με μια κάποια ματαιοδοξία, ' καθεδρικός' ».

Οι Βολιβιανοί στρατιωτικοί, αδημονώντας να επιδείξουν το θρίαμβό τους, καλούν τον Τύπο. Δεν άφησαν χρόνο στο πτώμα του κομαντάντε Γκεβάρα να κρυώσει. Ο κυνισμός τους τους οδήγησε ακόμα πιο πέρα, αν και κανείς άλλος εκτός από τους ιδιους δεν το γνωρίζει ακόμα: Είχαν ανακοινώσει το θάνατο του Τσε ενόσω ακόμα ήταν ζωντανός. Ο πρόεδρος Μπαριέντος το ανακοίνωνσε στις 10.00 το πρωί, μιλώντας εμπιστευτικά σε μια ομάδα δημοσιογράφων της Λα Πας, και ο συνταγματάρχης Χοακίν Σεντένο, από το στρατόπεδο της Όγδοης Μεραρχίας, στη 1.00 το μεσημέρι, σε μια συνέντευξη Τύπου. Σύμφωνα με τη δική του εκδοχή, υποστήριζε ότι ο Γκεβάρα είχε σκοτωθεί σε μια αναμέτρηση μεταξύ του στρατού και των ανταρτών στα περίχωρα της Ιγέρα, σε απόσταση 35 περίπου χιλιομέτρων από το Βαγεγκράντε: «Η σύγκρουση διήρκεσε τέσσερις ώρες (...) αλλά ο Γκεβάρα, χτυπημένος στη βουβωνική χώρα και στον πνεύμονα, πέθανε στην αρχή της μάχης».

Στη 1.50 φτάνει στο Βαγεγκράντε ο αρχηγός του στρατού, ο στρατηγός Οβάνδο, συνοδευόμενος από το στρατηγό Λαφουέντε και τον ναύαρχο Ουγαρτετσέα. Επισκέπτονται το στρατιωτικό καζίνο, όπου φρουρούνται τα πτώματα των στρατιωτών που σκοτώθηκαν στις τελευταίες επιχειρήσεις. Ο Οβάνδο φαίνεται ψυχρός, άκαμπτος, σαν να προσπαθεί να κρύψει τη νευρικότητά του. Αυτή η νίκη είναι παράξενη και προκαλεί στους νικητές περισσότερο φόβο παρά χαρά.

Ύστερα από τέσσερις ώρες, στις 5.00 το απόγευμα ακριβώς, το ελικόπτερο προσγειώνεται στο αεροδρόμιο μεταφέροντας ένα πτώμα δεμένο σ' ένα από τα πέδιλά του. Υπεύθυνος για την επιχείρηση μεταφοράς φαίνεται πως είναι ένας άντρας που φοράει στρατιωτική στολή αλλά χωρίς διακριτικά, που προκαλεί την προσοχή του Τύπου και για τον οποίο λέγεται ότι είναι πράκτορας της CIA. Αρκετοί δημοσιογράφοι τον φωτογραφίζουν. Πρόκειται για τον δόκτορα Γκονσάλες. Ο συνάδελφός του, ο Φέλιξ Ροδρίγκες, περιφέρεται επίσης στο διάδρομο προσγείωσης. Οι δημοσιογράφοι πλησιάζουν τους πράκτορες και τους ρωτούν από πού έχουν έρθει. Από την Κούβα; Από το Πουέρτο Ρίκο;
-From Nowhere (Από το Πουθενά).
Και ύστερα ο Ροδρίγκες φωνάζει στο συνάδελφό του: «Let's get the hell out of here» (που σε μια ελεύθερη μετάφραση θα μπορούσε να αποδοθεί: «Ώρα να πάμε στα τσακίδια»).

Ένας χωρικός που είχε πάει στο αεροδρόμιο βλέπει το πτώμα να περνά: «Έδειχνε καλός άνθρωπος. Ήταν σαν να μην είχε πεθάνει. Ήταν πάνω σ' ένα φορείο και μας κοίταζε, θαρρείς, με τα μάτια του, σαν να ήταν ζωντανός». Εν μέσω μιας μεγάλης παράταξης στρατιωτών, το πτώμα μεταφέρεται με ένα κλειστό φορτηγάκι Σεβρολέτ στο νοσοκομείο Σαν Χοσέ ντε Μάλτα,  όπου το τοποθετούν πάνω σε μια πλάκα στο πλυσταριό.

Στο νοσοκομείο τον γδύνει η νοσοκόμα Σουσάνα Οσινάγκα: «Φορούσε μια ζακέτα, το παντελόνι του, ένα μαύρο σκούφο μ' ένα πραγματάκι ραμμένο πάνω -δεν ξέρω αν ήταν κόκκινο ή πράσινο -, ένα ναυτικό αστεράκι. Τρεις κάλτσες σε κάθε πόδι, ένα ζευγάρι χρώματος καφέ, ένα με ρίγες κι ένα μπλε». Τη βοήθησαν δύο γιατροί και ο συνταγματάρχης Σέλιτς, που δεν απομακρύνεται από το πτώμα.
Στο πλυσταριό θα δοθεί η δεύτερη συνέντευξη Τύπου και δείχνουν στους δημοσιογράφους το πτώμα, που μερικοί θα το έβλεπαν σαν μια υπερρρεαλιστική αναπαράσταση του πίνακα του Ρέμπραντ «Το μάθημα της ανατομίας του καθηγητή Τουλπ». Ο δημοσιογράφος Αλμπέρτο Σουάσο, ανταποκριτής του UPI, περιγράφει: «Η διαύγεια εκείνων των πράσινων, λιγάκι υγρών, εκφραστικών του ματιών και ένα είδος ελαφρού αινιγματικού χαμόγελου που διαγραφότανστο πρόσωπό του έδιναν την εντύπωση ότι εκείνο το σώμα είχε ακόμα μέσα του ζωή. Νομίζω ότι αρκετοί από τους είκοσι περίπου δημοσιογράφους  που ήμασταν στο Βαγεγκράντε εκείνη τη μέρα, στις 10 (εδώ κάνει λάθος· πρόκειται για το απόγευμα της 9ης) του Οκτώβρη του 1967, περιμέναμε ότι ο Ερνέστο Γκεβάρα θα μας μιλούσε από στιγμή σε στιγμή».

Οι φωτογραφίες διαδέχονται η μία την άλλη, ενώ ένας στρατιωτικός δείχνει σχολαστικά τα τραύματα από τις σφαίρες, σαν να ήθελε να καταστήσει σαφές ότι ο Τσε ήταν νεκρός. Φωτογραφίες που μια μέρα αργότερα θα δημοσιευτούν σε όλο τον κόσμο.

Οι στρατιωτικοί είχαν κάνει και πάλι λάθος, παρασυρμένοι από την επιθυμία τους να εξορκίσουν το φάντασμα του Τσε, και, προσπαθώντας να αποδείξουν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι ο Τσε Γκεβάρα ήταν νεκρός, τον υπέβαλλαν στη λογική των σκληρών φωτογραφιών ενός πτώματος. Στις πλάνες αποδείξεις της λογικής. Οι τρομερές φωτογραφίες του προσώπου του, η παράξενη γαλήνη της ανάπαυσης μετά από ένα χρόνο φοβερής πείνας, άσθματος, πυρετών, ανησυχιών, αμφιβολιών, μαγνητίζει, χάρη στη μαγική τεχνολογία των τηλεγραφικών υπηρεσιών, εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη. Στη Λατινική Αμερική, μέσα στο πλαίσιο εκείνης της φοβερής χριστιανικής παράδοσης, της λατρείας αγίων γεμάτων πληγές και βασανισμένων Χριστών, αυτή η εικόνα δε θα μπορούσε παρά να προκαλέσει άλλους συνειρμούς.

Θάνατος, λύτρωση, ανάσταση.

Νιώθοντας το κάλεσμα αυτών των φαντασμάτων, οι χωρικοί του Βαγεγκράντε παρελαύνουν μπροστά από το πτώμα, ο ένας πίσω άπ' τον άλλο, εν μέσω μιας τρομερής σιωπής. Όταν ο στρατός προσπαθεί να εμποδίσει την πρόσβαση, οι άνθρωποι πέφτουν σαν χιονοστιβάδα πάνω στους στρατιώτες και ο κλοιός σπάει. Εκείνη τη νύχτα θα άναβαν για πρώτη φορά κεριά στα μικρά αγροτόσπιτα του χωριού. Γεννιόταν ένας λαϊκός άγιος, ένας άγιος των φτωχών.
[...]

από το βιβλίο του Πάκο Ιγνάσιο Τάιμπο ΙΙ, Ερνέστο Γκεβάρα γνωστός και ως ΤΣΕ, εκδ. Κέδρος, μτφ. Βασιλική Κνήτου

ο Τσε νεκρός, φωτο τραβηγμένη από πράκτορα της CIA

Αντρέα Μαντένια, ο νεκρός Χριστός

(όλες οι φωτογραφίες και οι πίνακες από τη Wikipedia)