Ειδήσεις από την ιδεολογική αρχαιότητα

από "ΤΑ ΝΕΑ" Online και τη στήλη Διαστάσεις

του Μιχάλη Μητσού (mmitsos@dolnet.gr )
23.01.10

Ο Αλεξάντερ Κλούγκε πρέπει να είναι πολύ πεισματάρης. Γιατί χρειάζεται ασφαλώς πείσμα, πάθος και μεγάλο ταλέντο για να γυρίσεις τον 21ο αιώνα μια ταινία εννιάμισι ωρών γύρω από το Κεφάλαιο. Από την οποία δεν περισσεύει ούτε ένα λεπτό.

O ποιητής Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ συγκρίνει την ψυχή του ανθρώπου με την ψυχή του χρήματος. Ο συγγραφέας Ντίτμαρ Ντατ εξηγεί τη σημασία του σφυροδρέπανου στη σοβιετική σημαία. Η ηθοποιός Σοφί Ρουά κάνει μια παθιασμένη έκκληση για τη Μήδεια. Ο σκηνοθέτης Βέρνερ Σρέτερ ανεβάζει μια όπερα του Βάγκνερ με θέμα την «αναγέννηση του Τριστάνου στο πνεύμα του θωρηκτού Ποτέμκιν». Ο φιλόσοφος Πέτερ Σλότερνταϊκ μιλά για τον Οβίδιο και τη μεταμόρφωση της προστιθέμενης αξίας. Ένας άνθρωπος στο πιάνο αναλύει την παρτιτούρα ενός τραγουδιού με θέμα μια απεργία, ενώ εργάτες στέκονται απέναντι στους εργοδότες σε μια όπερα του Λουίτζι Νόνο. Ο επιστήμονας του πολιτισμού Ράινερ Στόλμαν αναλύει τα μυριάδες νοήματα των έργων του Μαρξ από την πλευρά της επιστήμης, της τέχνης, της αφήγησης, της φιλοσοφίας, της ποίησης. Και ο φιλόσοφος Όσκαρ Νεγκτ εκφράζει τις επιφυλάξεις του για το κατά πόσον μπορεί να βρεθούν οι κατάλληλες εικόνες για να ντύσουν όλο αυτό το υλικό.

Το κατά Κλούγκε Κεφάλαιο

Η ιδέα για τη μνημειώδη αυτή ταινία, που τιτλοφορείται «Ειδήσεις από την ιδεολογική αρχαιότητα. Μαρξ- Αϊζενστάιν- Το Κεφάλαιο», διαρκεί 570 λεπτά και κυκλοφορεί μόνο σε DVD, ξεκινά από μια συνάντηση που είχαν το 1929 ο Τζέημς Τζόυς με τον Σεργκέι Αϊζενστάιν για να συζητήσουν τη δυνατότητα μιας ταινίας με θέμα το Κεφάλαιο, που είχε γραφτεί 60 χρόνια νωρίτερα. Τότε, η προσπάθειά τους απέτυχε, αφού ούτε οι καπιταλιστές του Χόλιγουντ ούτε οι κομμουνιστές του Κρεμλίνου ήταν διατεθειμένοι να στείλουν τα απαραίτητα χρήματα. Ο Αλεξάντερ Κλούγκε αποφάσισε να πάρει το νήμα από εκεί που το άφησαν και να αναζητήσει διάφορους ειδικούς που θα μπορούσαν να μιλήσουν για το Κεφάλαιο με σύγχρονο, ελκυστικό, πολλές φορές παιχνιδιάρικο τρόπο. Μοντέλο του, γράφει στο Τagesspiegel ο κριτικός κινηματογράφου Χέλμουτ Μέρκερ, είναι ο Οδυσσέας του Τζόυς, όπου ολόκληρη η ιστορία του κόσμου συμπυκνώνεται σε μια ημέρα της ζωής του ήρωα. Και οδηγός του είναι ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, σύμφωνα με τον οποίο επαναστάτης δεν είναι ο πρωτοπόρος, αυτός που ανοίγει δρόμους, αλλά εκείνος που ξέρει να τραβά χειρόφρενο την κατάλληλη στιγμή. Εκείνος που φωτίζει τα προβλήματα με τον φακό της λογικής, που μπορεί να ενώσει το παρελθόν και το μέλλον, να συγχωνεύσει δύο περιόδους, δύο κοινωνίες, να μοντάρει τις ιστορίες με την Ιστορία.

Για να κόψει τον «Οκτώβρη» από 29 ώρες σε 90 λεπτά, ο Αϊζενστάιν κατέφυγε στα φάρμακα, που τον άφησαν προσωρινά τυφλό. Ο Κλούγκε δεν είχε τέτοια προβλήματα. Ήξερε ότι δουλεύει για λίγους, κι έκανε το κέφι του. Κάπως έτσι βγαίνουν μερικές φορές αριστουργήματα.