Το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος των Καρλ Μαρξ και Φρήντριχ Ένγκελς δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 21 Φεβρουαρίου 1848 (ή κάπου εκεί κοντά)
Das Manifest der Kommunistischen Partei
Ein Gespenst geht um in Europa – das Gespenst des Kommunismus. Alle Mächte des alten Europa haben sich zu einer heiligen Hetzjagd gegen dies Gespenst verbündet, der Papst und der Czar, Metternich und Guizot, französische Radikale und deutsche Polizisten....
"Μπορεί το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος να είναι η πλέον πολυδιαβασμένη πολιτική διακήρυξη στην ανθρώπινη ιστορία, αλλά είναι και η πλέον παραπειστικά τιτλοφορημένη: τέτοιο κόμμα δεν υπήρχε. Ούτε, για να το πούμε κι αυτό, το είχαν συλλάβει εξαρχής οι συγγραφείς του ως μανιφέστο. Αυτό που ήθελαν τα μέλη της Κομμουνιστικής Λίγκας το 1847 ήταν μια «ομολογία πίστεως» και, από ένα πρώιμο προσχέδιο που είχε γράψει ο Ένγκελς τον Ιούνιο του 1847, φαίνεται πως ήταν ακόμη προσκολλημένοι στις τελετές μύησης στις οποίες αρέσκονταν οι γαλλικές περιθωριακές τάσεις:
ΕΡΩΤΗΣΗ 1: Είσαι Κομμουνιστής;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ναι.
ΕΡΩΤΗΣΗ 2: Ποιος είναι ο στόχος των Κομμουνιστών;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Να οργανώσουν την κοινωνία με τέτοιον τρόπο ώστε κάθε μέλος της να μπορεί να αναπτύξει και να χρησιμοποιήσει όλες τις δεξιότητες και τις δυνάμεις του μέσα σε πλήρη ελευθερία και δίχως, γι' αυτόν το λόγο, να παραβαίνει τις θεμελιώδεις συνθήκες αυτής της κοινωνίας.
ΕΡΩΤΗΣΗ 3: Πώς επιθυμείτε να επιτύχετε αυτόν το στόχο;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Με την εξάλειψη τής προσωπικής ιδιοκτησίας και την αντικατάστασή της από την κοινότητα (community) της ιδιοκτησίας.
Και ούτω καθεξής για εφτά σελίδες, οι οποίες έφταναν στην κορύφωσή τους στην Ερώτηση 22 (Απορρίπτουν οι κομμουνιστές τις υπάρχουσες θρησκείες;)· η σωστή απάντηση ήταν πως ο κομμουνισμός «καθιστά όλες τις υπάρχουσες θρησκείες επιφανειακές και τις αναπληρώνει».
[...]
Η κατήχηση του Ένγκελς ίσως να ήταν κατάλληλη για μια μυστική εταιρεία όπως η παλιά Λίγκα των Παρανόμων ή η Λίγκα των Δικαίων - όμως ο Κάρολος Μαρξ ήθελε να σώσει τη νέα Κομμουνιστική Λίγκα από αυτήν τη λαθρόβια, συνωμοτική παράδοση. Γιατί, ρωτούσε, να κρύβουν οι κομμουνιστές τις απόψεις και τις προθέσεις τους;
Μέσα σε λίγες μέρες ο Ένγκελς είχε τελειώσει τη νέα του εκδοχή· έμοιαζε λιγότερο με ομολογία πίστεως και περισσότερο με γραπτό εξετάσεων και περιείχε μια μακρά ιστορική ανασκόπηση της καταγωγής και της ανάπτυξης του προλεταριάτου, καθώς και «ένα σωρό δευτερεύοντα ζητήματα». Ήταν όμως γραμμένο και πάλι στο ύφος των ερωταπαντήσεων της πρώτης μορφής του. («Τι είναι ο κομμουνισμός; Απάντηση: Κομμουνισμός είναι η θεωρία των συνθηκών για τη χειραφέτηση του προλεταριάτου. Τι είναι το προλεταριάτο; Απάντηση: Προλεταριάτο είναι εκείνη η κοινωνική τάξη η οποία προσπορίζεται τα προς το ζην αποκλειστικά και μόνον από την πώληση του μόχθου της...») «Σκέψου λίγο την Ομολογία Πίστεως», έγραφε στον Μαρξ στις 23 Νοεμβρίου του 1847. «Νομίζω πως καλύτερα θα κάναμε να εγκαταλείπαμε την κατηχητική μορφή και να το αποκαλέσουμε Κομμουνιστικό Μανιφέστο». Πέντε ημέρες αργότερα, καθ' οδόν προς το Λονδίνο για το δεύτερο συνέδριο της Κομμουνιστικής Λίγκας, οι δύο άντρες συναντήθηκαν στην Οστάνδη.
Ο τόπος διεξαγωγής του συνεδρίου ήταν το αρχηγείο της Εκπαιδευτικής Ένωσης Γερμανών Εργατών, πάνω από την παμπ «Το Κόκκινο Λιοντάρι» στην Γκρέιτ Γουίντμιλ Στριτ στο Σόχο· η ένταση των συζητήσεων φαίνεται από το γεγονός πως συνεχίστηκαν για δέκα ημέρες -με σποραδικές επισκέψεις στον πρώτο όροφο για επείγουσες ανατροφοδοτήσεις. Λίγα αρχεία της εποχής έχουν σωθεί, αλλά, χρόνια αργότερα, ο Φρίντριχ Λέσνερ, εμποροράφτης από το Αμβούργο που ζούσε στο Λονδίνο από το 1847, περιέγραφε στα απομνημονεύματά του την επιβλητική παρουσία του Μαρξ:
Ο Μαρξ ήταν γεννημένος ηγέτης του λαού. Ο λόγος του ήταν σύντομος, πειστικός και ο ειρμός της σκέψης του δεν άφηνε περιθώρια να φέρεις αντιρρήσεις. Ποτέ δεν έλεγε περιττές λέξεις· κάθε φράση του ήταν και μια σκέψη και κάθε σκέψη κι ένας απαραίτητος κρίκος στην αλυσίδα της επιχειρηματολογίας του. Ο Μαρξ δεν θύμιζε σε τίποτα ανθρώπο ονειροπαρμένο. Όσο περισσότερο καταλάβαινα τη διαφορά μεταξύ του κομμουνισμού της εποχής του Βάιτλινγκ και της εποχής του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, τόσο καθαρότερα αντιλαμβανόμουν πως ο Μαρξ αντιπροσώπευε την ίδια την ενηλικίωση της σοσιαλιστικής σκέψης.Στο τέλος του δεκαήμερου ο Μαρξ και ο Ένγκελς τούς είχαν πάρει όλους με το μέρος τους.Το συνέδριο του Ιουνίου, στο οποίο δεν είχε παρευρεθεί ο Μαρξ, είχε διακηρύξει απλώς πως η Λίγκα, «διαδίδοντας τη θεωρία της κοινοκτημοσύνης και αποβλέποντας στην ταχύτερη δυνατή πρακτική εφαρμογή της, στοχεύει στη χειραφέτηση της ανθρωπότητας». Οι κανόνες που υιοθέτησε το δεύτερο συνέδριο ήταν μαχητικότεροι και σαφέστεροι: «Στόχος της Λίγκας είναι η ανατροπή της αστικής τάξης η κυριαρχία του προλεταριάτου, η εξάλειψη της παλιάς αστικής κοινωνίας που επιβιώνει από την εποχή του ανταγωνισμού των τάξεων και η ίδρυση μιας νέας κοινωνίας, χωρίς τάξεις και χωρίς ατομική ιδιοκτησία». Οι σύνεδροι αποδέχτηκαν ομόφωνα αυτές τις βασικές αρχές και ανέθεσαν στον Μαρξ και τον Ένγκελς να συντάξουν το συντομότερο ένα μανιφέστο που θα συνόψιζε τη νέα θεωρία.
Ο Μαρξ δεν έδειχνε να βιάζεται να κάνει τη δουλειά. Με την επιστροφή του στις Βρυξέλλες στα μέσα Δεκεμβρίου, έδωσε κάποιες διαλέξεις πάνω στην πολιτική οικονομία στην Ένωση Γερμανών Εργατών, διατυπώνοντας την άποψη πως το κεφάλαιο δεν είναι άψυχο αντικείμενο, αλλά «κοινωνική σχέση». Έγραψε αρκετά άρθρα για την Deutsche-Brüsseler Zeitung[...].Έδωσε μια πολύωρη διάλεξη για το ελεύθερο εμπόριο.[...]Από τις 17 ως τις 23 Ιανουαρίου επισκέφθηκε το Γκεντ για να ιδρύσει την τοπική κλαδική της Δημοκρατικής Ένωσης.
Οι περισσότεροι συγγραφείς θα αναγνωρίσουν τα συμπτώματα: αδιάκοπη αναβλητικότητα, αναζήτηση περισπασμών, επιθυμία να κάνεις οτιδήποτε άλλο πλην της εργασίας που έχεις αναλάβει. Παρομοίως, οι περισσότεροι εκδότες θα κατανοήσουν την ολοένα αυξανόμενη ανυπομονησία των ηγετών της Κομμουνιστικής Λίγκας του Λονδίνου, που στις 24 Ιανουαρίου του 1848 του επέδωσαν το τελεσίγραφο:
Η Κεντρική Επιτροπή αναθέτει στην τοπική επιτροπή των Βρυξελλών να επικοινωνήσει με τον Πολίτη Μαρξ και να του πει πως εάν το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, του οποίου τη συγγραφή ανέλαβε στο πρόσφατο συνέδριο, δεν φτάσει στο Λονδίνο την 1η Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους, θα χρειαστεί να ληφθούν πρόσθετα μέτρα εναντίον του. Στην περίπτωση που ο Πολίτης Μαρξ δεν ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, η Κεντρική Επιτροπή θα απαιτήσει την άμεση επιστροφή των εγγράφων που έχουν τεθεί στη διάθεσή του.
Ο Μαρξ έδινε συνήθως τον καλύτερό του εαυτό όταν είχε να αντιμετωπίσει προθεσμίες, και η τελευταία αυτή φαίνεται πως έκανε τη δουλειά της. Αν και όλες οι σύγχρονες εκδόσεις του Μανιφέστου φέρουν τα ονόματα του Μαρξ και του Ένγκελς -και αναμφίβολα, οι ιδέες του Ένγκελς άσκησαν κάποια επιρροή-, το κείμενο που έφτασε τελικά στο Λονδίνο στις αρχές Φεβρουαρίου είχε γραφτεί μόνο από τον Μαρξ, στο γραφείο του, στον αριθμό 42 της οδού Ορλεάν, νύχτα μέσα στους πυκνούς καπνούς του πούρου, με το συγγραφέα του να μουντζουρώνει και να σκίζει χαρτιά μανιασμένος.[...]
Η αλησμόνητη πρώτη πρόταση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου έχει τη δύναμη του κεραυνού. «Ένα φοβερό τελώνιο πλανιέται στην Ευρώπη...». Έτσι τουλάχιστον εμφανίστηκε στην πρώτη αγγλική έκδοση, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα The Red Republican το 1850, στη μετάφραση της Έλεν Μακφάρλεϊν, μιας χαρτίστριας φεμινίστριας, που γνώριζε τον Μαρξ και τον Ένγκελς και την οποία θαύμαζαν και οι δύο. Δυστυχώς, όμως, το οβερό τελώνιο δεν έμελλε να επικρατήσει. Η εκδοχή που ξέρουμε όλοι σήμερα είναι της μετάφρασης του Σάμιουελ Μουρ, που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1888 και ανατυπώθηκε έκτοτε αναρίθμητες φορές: «Ένα φάντασμα στοιχειώνει την Ευρώπη -το φάντασμα του κομμουνισμού. Όλες οι δυνάμεις της γερασμένης Ευρώπης ενώθηκαν σε ιερή συμμαχία ενάντια σ' αυτό το φάντασμα: ο Πάπας και ο Τσάρος, ο Μέτερνιχ και ο Γκιζό, Γάλλοι ριζοσπάστες και Γερμανοί αξιωματικοί».
Δεν είχε προλάβει να στεγνώσει ακόμη το μελάνι και η εναρκτήρια αυτή ομοβροντία του Μαρξ ἠταν ήδη παρωχημένη. Η πρώτη γερμανική έκδοση του Μανιφέστου είχε στοιχειοθετηθεί από την Εκπαιδευτική Ένωση Εργατών του Λονδίνου (χρησιμοποιώντας τη νέα γοτθική γραμματοσειρά που είχαν μόλις αγοράσει), στάλθηκε σ' έναν τυπογράφο κοντά στην οδό Λίβερπουλ από τον πρόθυμο νεαρό Φρίντριχ Λέσνερ και δημοσιεύθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 1848 ή κάπου εκεί κοντά. «Είχαμε μεθύσει από τον ενθουσιασμό μας», θυμόταν ο Λέσνερ. Μέχρι να παραλαβούν τα αντίτυπα -δεμένα με το κατάλληλο κίτρινο χαρούμενο χαρτί- είχαν ήδη φτάσει τα νέα από τη Γαλλία πως η επανάσταση είχε αρχίσει, είχαν ξεσπάσει συγκρούσεις και είχαν στηθεί οδοφράγματα στους δρόμους του Παρισιού. Ο Φρανσουά Γκιζό, ο άνθρωπος που είχε υπογράψει το 1845 τη διαταγή απέλασης του Μαρξ, απαλλάχτηκε των πρωθυπουργικών καθηκόντων του στις 23 Φεβρουαρίου· ο Λουδοβίκος Φίλιππος παραιτήθηκε την επόμενη μέρα με το θρόνο του κυριολεκτικά στις φλόγες. Το άλλο bête noire του Μαρξ, ο καγκελάριος Μέτερνιχ, ανατράπηκε μέσα σε τρεις εβδομάδες. Στις 18 Μαρτίου οι φασαρίες έφτασαν στο Βερολίνο.
Ο γαλατικός πετεινός είχε λαλήσει κι η Ευρώπη ολόκληρη είχε ξυπνήσει ξαφνικά. «Η εποχή μας, η εποχή της δημοκρατίας, ξημερώνει», έγραψε ο Ένγκελς σε ένα εκστασιασμένο τηλεγράφημα που δημοσιεύτηκε στη Deutsche-Brüsseler Zeitung. «Οι φλόγες του Κεραμεικού και του Παλαί Ρουαγιάλ είναι η αυγή του προλεταριάτου. Πάντως τώρα θα καταρρεύσει η κυριαρχία της αστικής τάξης και θα διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη. Η Γερμανία, ελπίζουμε, θα ακολουθήσει. Ή τώρα θα βγει από την αθλιότητά της ή ποτέ...»"
αποσπάσματα από το κεφ.5 του βιβλίου του Φράνσις Γουίν, Κάρολος Μαρξ, Η ζωή του. Εκδόσεις Ωκεανίδα, μετάφραση Θ. Ξ. Τραμπούλης
οι εικόνες από την Wikipedia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου