Στον επόμενο τόνο ή ώρα θα είναι μία και πέντε και τριάντα δευτερόλεπτα. Ποιου χρόνου;

[...] Ο Νοταράς χαμογέλασε με πατρική επιείκεια.

- Πάλι απαισιόδοξος μού ήρθες, αποκρίθηκε κουνώντας το κεφάλι αδιάφορα. Ποιος σού μετέδωσε πάλι σήμερα αυτές τις μαύρες ιδέες;

Ο κ. Σφακοστάθης άνοιξε διάπλατα τα μάτια του, σήκωσε τα χέρια στο ύψος τού προσώπου, τεντώνοντας όλα τα δάχτυλα.

- Μα τα πάντα, αγαπητέ, οι εφημερίδες, τα γεγονότα, η κατάσταση των πραγμάτων, τα λόγια των πολιτικών και των φιλοσόφων, τα παλαβά άρθρα των οικονομολόγων, όλα προαναγγέλουν και μάλιστα επιταχύνουν την οριστική εκκαθάριση αυτού του πολιτισμού, που άρχισε τόσο λαμπρά με την Αναγέννηση και τελειώνει τόσο άδοξα στις μέρες μας, μες στη σύγχυση, την ασυναρτησία και την ανισορροπία αυτού του ανόητου αιώνα. Le siècle stupide, c' est le cas de le dire... Δε μού φαίνεται να υπήρξε στην ιστορία τού κόσμου εποχή πιο stupide, πιο absurde και πιο αποθαρρυντική από τη δική μας -εποχή γενικής και οριστικής χρεωκοπίας όλων των αξιών και όλων των ελπίδων τού ανθρώπου και μάλιστα δολίας χρεωκοπίας, ταπεινής και άναντρης χρεωκοπίας, γιατί μπορούσε να σωθεί ο κόσμος αν αυτά τα γαϊδούρια που κυβερνούν τα έθνη άνοιγαν εγκαίρως τα στραβά τους, αν τολμούσαν να πάρουν μερικές γενναίες αποφάσεις, αν είχαν την εξυπνάδα και το θάρρος να επιβάλουν τις λύσεις, που όλοι τις ξέρουμε και το ψιθυρίζουμε, μα κανείς δεν προσπαθεί να τις εφαρμόσει -κατάργηση των επανορθώσεων, αφοπλισμός, διεθνική rationalisation της παραγωγής... Είναι απλά τα ζητήματα, φίλε μου, τρομερά απλά. Σού μιλώ ειλικρινώς. Τα παιδάκια τού σχολείου τα ξέρουν αυτά τα πράματα. Μονάχα τα γαϊδούρια που κυβερνούν δεν μπορούν να το καταλάβουν. Και τώρα πια τί να καταλάβουν, άλλωστε; Τώρα οι ευκαιρίες τής σωτηρίας πέρασαν και πάνε, η δωδεκάτη σήμανε, κατρακυλούμε στον γκρεμνό. Tout est perdu, et l' honneur avec, mon vieux. Δεν αισθάνεσαι σα να κάθεσαι απάνω σ' ένα αναμμένο ηφαίστειο;

[...]

- Αλίμονο! μουρμούρισε ο κ. Σφακοστάθης με βλέμμα ονειροπόλο και σβησμένη φωνή, nous autres, civilisations, nous savons maintenant que nous sommes mortelles.

Μονολογούσε μες στα δόντια του, πολύ απογοητευμένος, κοιτάζοντας το ταβάνι. Ο καθηγητής Νοταράς γύρισε κάποτε και τον είδε με προσοχή, σα να τον πρωτόβλεπε εκείνην τη στιγμή, και φάνηκε ξαφνικά πως γυρνούσε από τον παράδεισο των νομικών εννοιών στη Γη.

- Δεν νομίζω, είπε σοβαρότατα, πως η κατάσταση της Ευρώπης και ειδικά της χώρας μας είναι απελπιστική. Τουναντίο πιστεύω πως με καλή θέληση, με επιμονή και με προσοχή μπορούμε να ξαναβρούμε την ισορροπία μας στο άμεσο μέλλον. Μα χρειάζεται δουλειά και θάρρος. Κι' αυτή η υπερβολική απαισιοδοξία τής κοινής γνώμης, που εκφράζεις κ' εσύ με τα λόγια σου, δυσκολεύει πολύ το έργο των κυβερνητών μας.

Ο άλλος τινάχτηκε και γούρλωσε τα μάτια του.

- Θες να πεις, φώναξε, πως η απαισιοδοξία μου είναι αδικαιολόγητη; Ah, pardi. Μα πού ζεις, μωρέ Θεόφιλε, πού ζεις; Δε βλέπεις την Ευρώπη να διαλύεται κάθε μέρα βαθύτερα; Δε σε πνίγει εσένα η φριχτή αυτή αναθυμίαση της γενικής σαπίλας τού πνεύματος, της ηθικής, της θρησκείας, της κοινωνίας, του πολιτικού και του οικονομικού μας συστήματος; Δεν αισθάνεσαι τα πάντα να γκρεμίζουνται τριγύρω σου, από μόνα τους, δίχως καμμιά σχεδόν εξωτερική πίεση; Όσο για το Κράτος μας, το ψωραλέο και αγουροσάπιο αυτό έκτρωμα των πατέρων μας των κλεφτών, μα πιστεύεις αληθινά πως υπάρχει Κράτος εδώ, μωρέ Θεόφιλε; Μα δεν κατάλαβες ακόμα την μπλόφα, βρε παιδί, την τερατώδη μπλόφα τής νεοελληνικής ιστορίας; Sacré juriste, va! Δεν πήρες είδηση τί γίνεται παραέξω από το Corpus juris civilis. Παίζουμε, μωρέ, παίζουμε το Κράτος, το έθνος, την πολιτισμένη κοινωνία, εμείς τα αντάξια παιδιά των ληστών και των κουρσάρων, εμείς οι έξυπνοι, οι σπουδαίοι, μια βρωμοπαρέα μπάσταρδοι αλήτες και τυχοδιώκτες, κλέψαμε το όνομα των Ελλήνων και τα λεφτά των ξένων, των Κουτόφραγκων, και παίζουμε το Κράτος στον ίσκιο τής Ακρόπολης για να τους βουτήξουμε κι' άλλα λεφτά, λεφτά, όσο μπορούμε περισσότερα λεφτά, κι' ορίστε νἀ τα λάβατε, αξιότιμοι κύριοι κερατάδες, ορίστε να πληρωθείτε από τα βράχια και τους αειμνήστους προγόνους και τους αρχαιολογικούς χώρους και τον αττικό ουρανό. Μα τώρα η Ευρώπη δεν πληρώνει πια, επειδή την πήρε κι' αυτήν ο διάβολος με τη σειρά της, τη γριά πόρνη. Για τούτο θα ψωφήσουμε της πείνας, μες στα ερείπια τού αρχαίου και του νεώτερου πολιτισμού και να με συμπαθάς. Η κωμωδία τελείωσε. Σού μιλώ ειλικρινώς.

Ο καθηγητής άρχισε να στενοχωριέται από τη συζήτηση. Σηκώθηκε απάνω και κοίταξε αυστηρά το συνομιλητή του.

- Οι ισχυρισμοί σου είναι ανυπόστατοι, αποκρίθηκε ξερά.

Ο άλλος συμμαζεύτηκε μονομιάς.

- Δεν μπορώ να δεχθώ τη συζήτηση σ' αυτό το επίπεδο τής ελαφριάς λογοτεχνίας, εξακολούθησε ο Θεόφιλος Νοταράς. Δεν είναι σοβαρά πράματα αυτά που λες. Κ' έχω την απαίτηση από έναν άνθρωπο με τη δική σου μόρφωση να κρίνει και να μιλά σοβαρότερα. Το ξέρω καλά πως η κοινωνία μας πάσχει, αλλά δεν είναι δύσκολο να διαγνώσουμε την αιτία τού κακού. Πάσχει από την έλλειψη της πνευματικής και ηθικής τάξης, επειδή απομακρύνθηκε στις μέρες μας από τις παραδόσεις τού έθνους και τής εκκλησίας και από τις υγιείς αρχές τού πατριαρχικού βίου. Το χρέος μας είναι να την ξαναφέρουμε στον ίσιο δρόμο, αντί να αυξάνουμε το κακό σπείροντας τριγύρω μας την ηττοπάθεια και τον πανικό.

- Μα πώς, φίλε μου, κλαθμύρισε ο άλλος που είχε πτοηθεί στο μεταξύ από την αυστηρότητα του ύφους και των λόγων τού καθηγητή -πώς θα την ξαναφέρουμε στον ίσιο δρόμο;

- Με τη διδασκαλία, με την πειθώ, με το παράδειγμα του βίου μας.

- Mais, mon cher, είναι αργά, μοιρολόγησε ο κ. Σφακοστάθης, είναι αργά, είναι πολύ αργά. Δε διαβάζεις τις εφημερίδες; Το ελληνικό Κράτος καταρρέει, ο λαός πεινά, διαμαρτύρεται και κλίνει ολοένα περισσότερο προς την αναρχία, κ' οι άτιμοι οι ξένοι δε θέλουν να μας δώσουν άλλα λεφτά.

- Δεν ακούω τίποτα! βρόντησε ο καθηγητής. Βέβαια, ο ευρωπαϊκός πόλεμος προκάλεσε μια γενική κρίση των πνευματικών και ηθικών αξιών τού πολιτισμένου κόσμου, αναστάτωσε το Κράτος μας και τα άλλα Κράτη. Βέβαια, αντιμετωπίζουμε δύσκολες στιγμές κ' είναι φυσικό να οργιάζει η δημοκοπία και να ερεθίζει το λαό. Μα όσο αντέχει ο προϋπολογισμός και όσο πειθαρχεί ο στρατός, μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τον εαυτό μας. Δεν ανησυχώ, εγώ. Ο Ελληνισμός είδε και χειρότερα κ' έδειξε πολλές φορές φορές πως έχει την ανεξάντλητη δύναμη να ανορθώνεται στις πιο κρίσιμες ώρες τής ιστορίας του, και να ξαναβρίσκει το δρόμο του. Όχι, δεν ανησυχώ για το μέλλον. Πιστεύω στο έθνος μου.

[...]

Ο κ. Σφακοστάθης κοντοστάθηκε.

- A propos, είπε συνεχίζοντας ξαφνικά τη συζήτηση, διάβασες σήμερα τις δηλώσεις τού υπουργού των Εσωτερικών: «Η Κυβέρνησις αισθάνεται απολύτως κυρία τής καταστάσεως και θα πατάξει αμειλίκτως πάσαν εκδήλωσιν αναρχίας οποθενδήποτε προερχομένην...». Χα! χα! τον καμποτίνο, τον μπλοφατζή, τον θεομπαίχτη! Θα πατάξει λέει αμειλίκτως... Ακούς; Και νομίζει ο κ. Σκινάς πως με τέτοια κόλπα θα καθησυχάσει την κοινή γνώμη και θα σταματήσει την πλημμύρα τής λαϊκής δυσαρέσκειας, των προνουντσιαμέντων, των απεργιών, του κομμουνισμού, της αναρχίας... Τη βλέπουμε όλοι την πλημμύρα, που έρχεται να διαλύσει οριστικά πια αυτήν τη φορά την έρημη την Ψωροκώσταινα, αλίμονο! Και κανείς δε γελιέται με ρητορισμούς. Τους ξέρουμε αυτούς τους λούστρους σαν τις τσέπες μας. Μούτρα για να πατάξουν! Σου το λέω ειλικρινώς και να με θυμάσαι. Μια τουφεκιά να ακούσουν θα τα κάνουν απάνω τους, οι κερατάδες, και δε θα ξέρουν πού να κρυφτούν.

- Δε νομίζω πως είναι κακή Κυβέρνηση, είπε ο αλύγιστος Θεόφιλος Νοταράς. Κάνουν ό,τι μπορούν. Και δε βλέπω, μα την αλήθεια, ποιος θα έκανε σήμερα περισσότερα. Οι καιροί είναι δύσκολοι και πρέπει να βοηθούμε αυτούς τους ανθρώπους να τα βγάλουνε πέρα αντί να τους βρίζουμε.

Ο κ. Σφακοστάθης κούνησε το κεφάλι περιφρονητικά.

- Πίστεψέ με, φίλε μου, δεν είναι Κυβέρνηση, είναι ένα αισχρό σκυλολόι. Μπάτε σκύλοι αλέστε κι' αλεστικά μη δώστε! Αυτή είναι η κατάσταση. Το έθνος αποχαυνώθηκε, οι αληθινοί αρχηγοί έλειψαν κι' αυτοί οι μόρτηδες βρήκανε τις πόρτες ανοιχτές και στρωθήκανε στο τραπέζι. 

[...]

Από την Αργώ -α' τόμος(1933)- του Γιώργου Θεοτοκά, εκδ. ΕΣΤΙΑ

η εικόνα μιας διαπερατής σκουληκότρυπας του χωρόχρονου, του  CorvinZahn
 με άδεια Creative Commons Attribution-Share Alike 2.5 Generic license., από την Wikipedia